Για τον Ηράκλειτο ελευθερία σημαίνει αποδοχή της αναγκαιότητας. Διαλέγω αυτό που θέλω σημαίνει αφήνομαι να με οδηγήσουν οι συμπαντικές δυνάμεις, όπως ο λόγος, ο θεός, ο χρόνος, η μοίρα… Άρα ελευθερία και αναγκαιότητα δεν αντιτίθενται, συντίθενται.
Η Ορθοδοξία το βλέπει τελείως διαφορετικά: το πρόσωπο κάνει υπόσταση την ουσία του ελεύθερα, όπως θέλει, άρα δεν έχει καμιά ουσιαστική δέσμευση, λογική εξάρτηση και φυσικό προκαθορισμό. Aυτή είναι η ορθόδοξη αντίληψη για το θεϊκό, άρα και για το ανθρώπινο, αφού ο άνθρωπος έγινε κατ΄ εικόνα και καθ΄ ομοίωσιν και, παρά την πτώσιν, έχει ως τελικό και ύψιστο σκοπό τη θέωσή του!
Είναι δυο τρόποι για να αντιλαμβανόμαστε την ελευθερία – προφανώς με τις παραλλαγές τους. Υπάρχει τρίτος;
Η καλύβα ψηλά στο βουνό 
30 Σχόλια
Comments feed for this article
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:39 πμ
π2
Ο ορίζοντας του θανάτου νομίζω πως επιτρέπει μόνο μία έννοια ελευθερίας (αν αγνοήσει κανείς τον πειρασμό των μεταφυσικών παραδοχών): την υπαρξιακή μαγκιά του να δρας ως εάν ο ορίζοντας αυτός δεν υπήρχε.
(Μπα σε καλό σου χρονιάρες μέρες…)🙂
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 1:03 μμ
elias
Οι Ρωμαίοι λέγαν
Τους δυνατούς η μοίρα τους οδηγεί
τους αδύνατους τους σέρνει
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 1:13 μμ
skupitsa
Πάλι θα συμφωνήσω με τον Π2. Σε ό,τι είπε και κυρίως στο μπα σε καλό σου …………
ΥΓ Πάω να φτιάξω μακαρονάδα στο θείο.
Χρόνια Πολλά.
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 2:18 μμ
nik.athenian
Βρίσκω ότι το θέμα σου πράγματι το γεννάει η μικρή μελαγχολία των ημερών.
Η ελευθερία μετρείται με τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορείς να μοιράσεις το συγκεκριμένο ενεργειακό περιεχόμενό σου μια δεδομένη στιγμή.
Το ζήτημα περιπλέκεται γιατί πολλοί από αυτούς τους τρόπους, αλληλοεπηρεάζονται με το περιβάλλον κι έτσι παίρνεις και δίνεις ενέργεια από αυτό ή προς αυτό.
Ο αριθμός των υποσυστημάτων στα οποία κατανέμεται η δική σου ενέργεια, δεν είναι άπειρος ούτε πολύ μεγάλος. Χαρακτηρίζεται με έναν αριθμό που λέγεται βαθμοί ελευθερίας και είναι μονοψήφιος, ή και μικρός διψήφιος.
Για κάθε συγκεκριμένο άνθρωπο, ο αριθμός των τρόπων να κατανείμει την ενέργειά του αυξάνει αφενός με την ηλικία του και αφετέρου μεγαλώνει επίσης όσο πολυπλοκότερο και χαοτικότερο γίνεται το περιβάλλον του με την εξέλιξη.
Γενικά δεν είμαι και φαν του μεγάλου σκοτεινού, αλλά στο συγκεκριμένο θέμα, έχει πιάσει με ενόραση αυτή την εξάρτηση της ελευθερίας από τη συμπαντική ανάγκαιότητα.
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 3:27 μμ
cirut
Ο άνθρωπος επιμένει να αγνοεί ότι υπάρχει μόνο 5 εκατομμύρια χρόνια (κάποια άλλα ζώα 60 εκ) και μόνο 3-4 χιλιετίες έχει ιστορική «συνείδηση». Έχει τον εγωισμό, ωστόσο, να πιστεύει ότι είναι η κορωνίδα της δημιουργίας (!) και όχι μια θρασεία πορδή του σύμπαντος.
Αν υποθέσουμε ότι άνθρωποι θα υπάρχουν και 100 χιλιάδες χρόνια μετά, θα έχουν όλα τα υπερβατικά χαρακτηριστικά των θεών μας: ίσως πετούν, ίσως διακτινίζονται σε πλανήτες έτσι για πλάκα, ίσως μετεμψυχώνονται από ανία. Αν μας έβλεπε ο φουκαράς ο Homo Sapiens να πετάμε (με αεροπλάνα), να στέλνουμε διηπειρωτικούς πυραύλους τηλεθανάτου, ποιος τον ξεκόλλαγε από μας; Θάνατος μάλλον δεν θα υπάρχει τότε, αφού δεν είμαστε παραπάνω από συστήματα ιστών και θα τόχουν λύσει το θέμα. Κι αν οι «μετάνθρωποι» καταφέρουν να μας «ξυπνήσουν»; [Εδώ Μαϊμούθ θα ξαναφτιάξουν οι πιστήμονες]. Μήπως μοιάζει λίγο με την «Μέρα της Κρίσης» και την Αποκάλυψη;
Επιμένουμε ως ανθρώποι, παρά τις ως τώρα ανατροπές – κλωνοποίηση κλπ, να περιμένουμε «φώτιση» από το επέκεινα. Μα η ελευθερία σου δείχνει να είναι «ανθρώπινη», άνευ προκαθορισμών και τελεολογίας. Κοντή, ζαβή, λειψή, ιστορικά σημειακή, μα είναι ελευθερία. Οριζόμενη μόνο με ανθρώπινους όρους.
Πώς θα αντιμετωπίσουμε τον ίλιγγο και το χάος του ιστορικού μέλλοντος; Αυτό είναι, για μένα, το θέμα. Πώς αντέχεις μια απέλπιδα αναμονή; Ματαίως. Το επέκεινα δεν βρίσκεται «πάνω» μας αλλά μπρος μας.
Χρόνια Πολλά, (μετά απ’ αυτά) στους Τωράνθρωπους
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 4:48 μμ
Αντώνης
Παρατηρώ ότι η ελευθερία εντοπίζεται σαν δυνατότητα εκτός του ανθρώπινου γένους, ενώ στην πραγματικότητα όλο το περιεχόμενό της βρίσκεται εντός του, στις ενδοανθρώπινες σχέσεις. Έτσι για μένα, ελευθερία είναι η δυνατότητα να διαμορφώνεις τους κανόνες, να δημιουργείς νέους (όχι απαραίτητα εσύ, εσύ με κάποιους άλλους). Χωρίς κανόνες δε γίνεται. Μοιάζει με τους βαθμούς ελευθερίας, τους τρόπους, που λέει ο nik-athenian. Η «συμπαντική αναγκαιότητα» συσκοτίζει λίγο τα πράγματα γιατί παραπέμπει σε κάτι εξωανθρώπινο, αλλά δίνει το σωστό τόνο.
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 5:45 μμ
ο θειος Ισιδωρος
Η ελευθερια με ουσιαστικη ενοια δεν υπαρχει και δεν μπορει να υπαρξει στο πλαισιο των ανθρωπινων σχεσεων. Αυτη μπορει μονο να απαντηθει ως συμβατικη, δηλαδη …συμπεφωνημενη.
Ητοι
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 6:16 μμ
ο θειος Ισιδωρος
Η ελευθερια εκπορευεται και ειναι ταυτισμενη με την ζωικη υποσταση
του ανθρωπου.
Καθως ο ανθρωπος εξελιχθη και ανεπτυξε τη νοηση, υποθηκευσε την ελευθερια του στο ελογον.
Ετσι η ελευθερια που απολαμβανει το κοινωνικο ατομο διεπεται απο κανονες και υποκειται σε περιορισμους, στην ουσια προκειται για μια συμβαση.
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 6:17 μμ
ο θειος Ισιδωρος
Λιγο βαρια μου΄πεσε η μακαροναδα.
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 6:25 μμ
Αντώνης
Θείε, δε διαφωνώ. Τα ζώα είναι ελεύθερα.
26 Δεκεμβρίου, 2007 στις 7:13 μμ
cirut
Δεν διαφωνεί κανείς, τελικά. Η ελευθερια είναι κοινωνική σύμβαση. Αυτό προσπάθησα και γω να τονίσω. Οριζόμενη μόνο με ανθρώπινους όρους. Δεν είναι παροχή ουρανόθεν, μετά προκαθορισμών και τελεολογίας. Και δυστυχώς κάθε σύμβαση έχει και τα «ψιλά» γραμματάκια της. Και κει είναι το ζήτημα. Μήπως σε αφορούν…
Ναι, τα ζώα είναι ελεύθερα. Μέχρι να βρεθεί το ισχυρότερο…. Κι ας μην είναι «έλλογα¨.
27 Δεκεμβρίου, 2007 στις 3:34 μμ
ergaleio
Πολύ μου άρεσε αυτό που είπε ο Ηράκλειτος και που το παρέθεσες στο μπλόγκ σου καθώς και τα σχόλια που μπήκαν. Θα το σκεφτώ τις επόμενες μέρες και θα το συζητήσω με καναδυό φίλους. Μου άρεσε επίσης το σχόλιο του nik athenian και αυτό που ακούστηκε για την διαμόρφωση-μεταβολή των κανόνων. H ελευθερία υπάρχει ως μία ενεργητική διαδικασία μεταβολής, και είναι (το) ζωογώνο μέρος της γενικότερης ροής που λέγεται ζωή. Νομίζω ότι καλό μας κάνει να αφηνόμαστε στην ελευθερία όσο πιό πολύ γίνεται. Μου άρεσε πολύ ένα τσιτάτο που διάβασα σε ένα βιβλίο απο τους crimethinc (http://www.crimethinc.com) και το χρησιμοποιώ συχνά θέτοντάς το ως ερώτημα. «Νοιώθεις ποτέ έτοιμος, πραγματικά να χάσεις τον έλεγχο;»
27 Δεκεμβρίου, 2007 στις 3:47 μμ
π2
Υποσημείωση στον elias:
Το ρητό είναι του Σενέκα (Epist. 107.11): ducunt volentem fata, nolentem trahunt, «οδηγεί η μοίρα τον εκόντα, σέρνει τον άκοντα». Την ίδια ιδέα, πιο παραστατικά, εκφράζουν ήδη οι πρώτοι Στωικοί (SVF II 975): ένας σκύλος δεμένος πίσω από ένα κάρο που κινείται έχει δύο επιλογές, είτε να μην επιθυμεί να ακολουθεί, χωρίς όμως αυτό να αλλάζει την κατάστασή του, είτε να επιθυμεί να ακολουθεί, «ποιών και το αυτεξούσιον μετά της ανάγκης».
27 Δεκεμβρίου, 2007 στις 5:07 μμ
Αντώνης
Αυτές οι μεγάλες λέξεις, ελευθερία, δικαιοσύνη, λόγος και τα τοιαύτα. Τι δεν έχει γραφτεί γι’ αυτές, τι δεν έχει γίνει στο όνομά τους.
27 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:57 μμ
cirut
Πέρα απ’ τον ιδεαλισμό και τις ψυχικά παρήγορες εκφάνσεις του, υπάρχουν δυο χαρακτηριστικές διαστάσεις της ελευθερίας. Η ανθρώπινη σύμβαση και η απόλυτη, ως προς το θείο και τον ετεροκαθορισμό. Άρα ελευθερία υπάρχει, αν δε φοβάσαι.
Ο Επίκουρος είναι πιθανά, ο πρώτος άνθρωπος που κοίταξε κατάματα τον ουρανό χωρίς φόβο. Και ίσως μονότροπα, άνοιξε το δρόμο της επιστημονικής σκέψης. Η μεταθανάτια ζωή, η επί αποδείξει εξάγνιση, είναι έσχατη καπηλεία της ανθρώπινης απελπισίας. Τώρα η θρησκευτική παραμυθία ψυχής είναι επίσης ατομικό δικαίωμα, ποιητική αδεία, θάλεγα. Πλούσιο σε συναισθήματα, φτωχό σε επαφή ανθρώπων.
28 Δεκεμβρίου, 2007 στις 6:55 πμ
Αντώνης
Ό,τι σώζει την ψυχή σεβαστό, θά’ λεγε ένας.
Για να ακολουθήσω τον cirut στις επικούρειες προεκτάσεις, ακολουθώντας τα νήματα των κανόνων: ιδανική σχέση μεταξύ ανθρώπων είναι αυτή των φίλων, που οι κανόνες της συνδιαμορφώνονται εξ αρχής και στο διηνεκές. Μια ρεαλιστική ουτοπία, η φιλία. Φίλος αυτός που συμμερίζεται την αυτοσυνείδησή μας. Μ’ άλλα λόγια ελευθερία.
Χικ!
28 Δεκεμβρίου, 2007 στις 6:56 πμ
Αντώνης
Ό,τι σώζει την ψυχή σεβαστό, θά’ λεγε ένας.
Για να ακολουθήσω τον cirut στις επικούρειες προεκτάσεις, ακολουθώντας τα νήματα των κανόνων: ιδανική σχέση μεταξύ ανθρώπων είναι αυτή των φίλων, που οι κανόνες της συνδιαμορφώνονται εξ αρχής και στο διηνεκές. Μια ρεαλιστική ουτοπία, η φιλία. Φίλος αυτός που συμμερίζεται την αυτοσυνείδησή μας. Μ’ άλλα λόγια ελευθερία.
Χικ!
28 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:22 πμ
ergaleio
Mίας και μπήκες και ο Επίκουρος στην συζήτηση θέλω να πω κάτι: από παλιά με είχε απασχολήσει η αντίθεση μεταξύ των Στωικών και των Επικούριων και τώρα τελευταία το ερώτημα μου επανέρχεται. Μία φίλη σε ένα τραπέζι με χαρακτήρισε Στωικό και με έβαλε σε σκέψεις γιατί εγώ με τον Επίκουρο ήθελα να είμαι : )
Έχω λοιπόν ένα ερώτημα: Αν για τους στωικούς ελευθερία και καθήκον (ή λόγος, μοίρα κλπ) συντίθενται τότε για τους Επικούριους αντιτίθενται; Μιάς για τον Επίκουρο καθήκον δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο η φιλία και η επιδίωξη της ηδονής με ενάρετο τρόπο ως μέσω προς την αταραξία. Για τον Επίκουρο δηλαδή η ελευθερία είναι μία διαδικασία που βρίσκεται κοντά στην προσσέγγιση της αταραξίας;
Δεν λέω και κάτι καινούργιο, συγνώμη αν κουράζω.
28 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:32 πμ
σχολιαστής
Iδου τι λέει ο Wolf Βiermann για την ελευθερία
Η ελευθερία για μας είναι μια ωραία γυναίκα
Έχει υπογάστριο και υπεργάστριο
Δεν είναι κάνα χοντρογούρουνο αστικό
🙂 🙂 🙂
Ακολουθούν όλοι οι στίχοι
*************************************
Έτσι πρέπει να γίνει, έτσι θα γίνει
Δημητριάδη Μαρία
Μουσική/Στίχοι: Μικρούτσικος Θάνος/Biermann Wolf
Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη
Η κόκκινη από ζωή η κόκκινη από θάνατο
Θα φροντίσουμε εμείς για αυτό
Έτσι πρέπει να γίνει
Έτσι πρέπει να γίνει
Έτσι θα γίνει
Στους Μπουρζουάδες κριτική να κάνουμε
Αυτό δε φτάνει. Του γουρουνιού του αστισμού
Να κόψουμε πρέπει τα πόδια
Έτσι πρέπει να γίνει
Έτσι πρέπει να γίνει
Έτσι θα γίνει
Η ελευθερία για μας είναι μια ωραία γυναίκα
Έχει υπογάστριο και υπεργάστριο
Δεν είναι κάνα χοντρογούρουνο αστικό
Έτσι πρέπει να γίνει
Έτσι πρέπει να γίνει
Έτσι θα γίνει
Ούτε ένας χαφιές δουλειά να μη βρίσκει
Και έτσι στρατιά ολάκερη θε να ‘χουμε ανέργων
Χριστούλη μου όμορφη που ‘ναι η προφητειά αυτή
Έτσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη
Η κόκκινη από ζωή η κόκκινη από θάνατο
Θα παλέψουμε εμείς για αυτό
28 Δεκεμβρίου, 2007 στις 2:15 μμ
cirut
Τα κοινά τους στοιχεία πολλά, το αλμπενί του Επίκουρου βρίσκεται στο «ηδέως», αντί της «αρετής» κλπ των Στωικών. Στο βάθος Κήπος (όχι κήτος). Έχει πολλούς καλούς στα συγκριτικά αρχαιοειδή το blog.
Η έμφαση πρέπει να δοθεί στο σήμερα και στην προοπτική. Η αρχαιότητα είναι ρίζα αλλά το δέντρο άπλωσε φύλλα και κλωνιά κι έφτασε σ’ άλλη γειτονιά.
28 Δεκεμβρίου, 2007 στις 8:23 μμ
Πάνος
Παίδες και κόρες,
βλέπω ότι το θέμα σας άρεσε, παρόλες τις «χρονιάρες» μέρες… 🙂
Πολύ μου άρεσαν τα σχόλια αυτού του ποστ!
11 Ιανουαρίου, 2009 στις 4:45 μμ
airgood
Πώς; «Για τον Ηράκλειτο ελευθερία σημαίνει αποδοχή της αναγκαιότητας.»
Πάντως «τα πάντα ρει» μάλλον ο Ηράκλειτος τόπε, δε μπορεί να είπε ο ίδιος δυό αντίθετα πράγματα και μεταξύ τους εντελώς ασύνδετα.
11 Ιανουαρίου, 2009 στις 7:59 μμ
Πάνος
Ούτε αντίθετα, ούτε ασύνδετα είναι. Φυσικά, ο παππούς Ηράκλειτος υφίσταται πολλαπλές ερμηνείες – και δε μπορεί να πει και τίποτα, πλέον… 😉
12 Ιανουαρίου, 2009 στις 12:29 μμ
airgood
Τα πάντα ρεί, αλλάζει λοιπόν ο κόσμος αλλάζει και ο άνθρωπος;
Που είναι λοιπόν η αναγκαιότητα, η οποία υφίσταται μεν αλλά είναι αντιφατική συγκρουσιακή και συνθετική.
Κάθε φορά χρειαζεται σκέψη για τ’ ανοικτά και τα κλειστά χαρτιά και προπάντων άδολη ευπρέπεια, όπως συμβούλεψε ο Κένταυρος Χείρων στον Ιάσονα, γιατί ποτέ δε ξέρεις, πρίν τα χαρτιά ανοιξουν, άν κέρδισες ή έχασες στα χαρτιά ή στη παρέα.
Υπάρχει λίγη έγνοια σήμερα να προσαρμοστούν οι πολλοί στην αναγκαιότητα και στην ανθρώπινη πολυπλοκότητα ενος ανθρώπου.
Αν τόξερε ο Γαλιλαίος ότι η αναγκαιότητα των ηγετών της εποχής του θέλει τη γη επίπεδη δε σημαίνει ότι δεν ήθελε και την ελευθερία του.
12 Ιανουαρίου, 2009 στις 12:38 μμ
Πάνος
Στον Ηράκλειτο οι έννοιες της διαρκούς εξέλιξης και της αναγκαιότητας είναι αλληλένδετες. Το σύμπαν δεν είναι στατικό, αλλάζει συνέχεια. Μόνο που αλλάζει ακολουθώντας νόμους. Η ελευθερία λοιπόν συνίσταται στο να ακολουθείς τους νόμους της αλλαγής, οι οποίοι είναι έξω από τον άνθρωπο, τη διάνοια και τη βούλησή του.
Αυτό λέει ο Ηράκλειτος – ή τουλάχιστον αυτό κατάλαβα εγώ ότι λέει.
12 Ιανουαρίου, 2009 στις 5:24 μμ
airgood
Φοβούμε ότι αυτό που περιγράφεται μάλλον αφορά τον φανατισμό ή την συμμόρφωση τα οποία όντως είναι φαινόμενα ανεξάρτητα απο την ελευθερία … βούλησης.
12 Ιανουαρίου, 2009 στις 5:39 μμ
Πάνος
Η «ελευθερία …βούλησης» καλύπτεται πλήρως από το δεύτερο δρόμο της ελευθερίας, που περιγράφεται στο ποστ. Εκτός από τον Ηράκλειτο, υπάρχει και η Ορθόδοξη (χριστιανική) θεώρηση – για όποιον ο Ηράκλειτος του μοιάζει στενάχωρος… 😉
9 Φεβρουαρίου, 2010 στις 11:56 μμ
Γιώργος Σ.
Ενα τέλειο ποίημα-«σχόλιο» περί ελευθερίας από τον Φ.Πεσσόα
Οι θεοί μας παραχώρησαν αυτήν την
Ελευθερία: να υποτάξουμε τους εαυτούς μας
Στην κυριαρχία τους με μια πράξη θέλησης.
Είναι καλύτερα να το κάνουμε αυτό
Αφού μόνο στην ψευδαίσθησή της
Βρίσκει η ελευθερία ύπαρξη.
……
Μιμούμενοι τους θεούς, εμείς, τόσο λίγο
Ελεύθεροι όσο αυτοί πάνω στον Όλυμπο,
Σαν αυτούς που πάνω στην άμμο
Παλάτια χτίζουν για την απόλαυση του ματιού
Ας χτίσουμε την ζωή μας έτσι ώστε
Οι θεοί να ξέρουν πως να μας ευχαριστήσουν
που γίναμε συν-ισότιμοι.
5 Απριλίου, 2013 στις 5:50 μμ
Jerome Salvador
hello everyone. can anybody tell me what is the name and whos the authir of the paint above? thank you
5 Απριλίου, 2013 στις 6:09 μμ
Πάνος
Jerome,
thanks for your visit!
Just look at the paint – there is the name, bottom, left. More informations? Google it! 🙂