(Προσοχή- ακολουθεί μακροσκελές κείμενο. Να εισέλθουν μόνο οι αποδεδειγμένα ανθεκτικοί σε παρόμοιες συγκινήσεις – η καλύβα δεν φέρει καμιά ευθύνη για τους υπόλοιπους)
*
Η ΦΥΣΗ, Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΠΑΡΞΗ
Τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης έχουν διττή προέλευση: από τη μια η πρωταρχική, της φύσης και από την άλλη η δευτερογενής, της παράδοσης και του πολιτισμού. Μέσα σε κάθε άνθρωπο πραγματοποιείται μια σύμμειξη, ένα ανακάτεμα. Το αμάλγαμα που προκύπτει έχει αμέτρητες παραλλαγές, αλλά έναν κοινό παρονομαστή: στη ζωή μέσα στις ανθρώπινες κοινότητες, κυριαρχούν με μεγάλη άνεση οι χαρακτήρες που μεταβιβάζονται από την παράδοση και τον πολιτισμό, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές αλλά και τις προσωπικές σχέσεις.
Η κληρονομιά της φύσης περιλαμβάνει πλήθος στοιχεία τα οποία αγνοούνται από τον άνθρωπο, όπως ο φυσικός χώρος, το κλίμα, οι εναλλαγές των εποχών, η διαδοχή μέρας και νύχτας κλπ. Τα φυσικά αυτά δεδομένα συνήθως απωθούνται (περιθωριοποιούνται) από άλλα, του πολιτισμού και της παράδοσης: δομές και σχέσεις εξουσίας, κυρίαρχα και δευτερεύοντα πολιτισμικά μοντέλα, τάση καθυπόταξης ή αγνόησης της φύσης, πχ με τις μέγα-πόλεις, των φυσικών πόρων – με τον ασύδοτο καπιταλισμό (και ο τέως υπαρκτός σοσιαλισμός μια καπιταλιστική παραλλαγή ήταν), των λαών του πλανήτη, με την ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση και κυριαρχία. Η επεκτατική – κατακτητική τάση που κληρονόμησε ο άνθρωπος ως φυσικό ον, μεταλλάχτηκε ήδη μέσα από τον πολιτισμό και την παράδοση στο βασικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης παρουσίας επί της γης: την αχαλίνωτη ροπή για επέκταση και κυριαρχία.
Η σχέση αυτή προϋποθέτει δύο πλευρές, τους κυρίαρχους (ΗΠΑ και μερικές ακόμα χώρες – εφαλτήρια για το κεφάλαιο) και τους κυριαρχούμενους (τη μεγάλη πλειονότητα των λαών του πλανήτη) – καθώς και μια ενδιάμεση buffer zone, στην οποία ανήκει και η όμορφη χώρα μας.
Η επιλογή πολιτικής πρότασης σήμερα, στον κόσμο που άρχισε να συνηθίζει στην ιδέα ότι πρέπει να βλέπει τις αντιφάσεις του και να μην τις κουκουλώνει κάτω από ιδεολογικές πομφόλυγες, μοιάζει κάπως με την προσπάθεια για τετραγωνισμό του κύκλου. Και ο λόγος είναι ότι οι κοινωνίες και οι λαοί κινούνται με εντελώς διαφορετικές ταχύτητες, συγκριτικά μεταξύ τους. Άλλες κοινωνίες, για παράδειγμα, ζουν ήδη την εποχή της μετα-εθνικής πραγματικότητας και άλλες παλεύουν ακόμα τα προβλήματα της ταυτότητας και της εθνικής ολοκλήρωσης. Συνυπάρχουν η αντίληψη και το κεκτημένο της απόλυτης πολιτικής ελευθερίας, με την πιο βάναυση καταστολή, είτε σε πλανητικό επίπεδο (από την αυτοκρατορία) είτε σε τοπικό, από τους καθέκαστα δυνάστες. Στο εσωτερικό όλων των κοινωνιών, παρατηρούμε αντίστοιχες αντιφάσεις. Η ελληνική κοινωνία, ας πούμε, διαθέτει ταυτόχρονα και μετα- εθνική / κοσμοπολίτικη διανόηση και μεγάλα στρώματα πληθυσμού που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα (εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά) με τους όρους της δεκαετίας του 1830 και του 1920. Και, στο σύνολό της, εξακολουθεί να εκδηλώνει σταθερά μια λογική ασυγκράτητου αποικιοκράτη για το σημαντικότερο «έχειν» της, δηλαδή τον τόπο, τη θάλασσα, τα νερά, τον αέρα της. Την ίδια ώρα που κάποιες κοινωνικές μειονότητες (πχ ομοφυλόφιλοι) κάνουν αποφασιστικά βήματα χειραφέτησης, κάποιες άλλες (πχ Ρομά) εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες των αρχών του προηγούμενου αιώνα.
Τα παραπάνω αναφέρθηκαν σχεδόν τηλεγραφικά, σε μια προσπάθεια να σκιαγραφηθεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα προσπαθήσω να απαντήσω στο βασικό ερώτημα του παρόντος κειμένου: Η ελληνική αριστερά και ο χώρος της πολιτικής οικολογίας, μπορεί /πρέπει να έχουν πατριωτικά χαρακτηριστικά;
Είναι προφανές ότι το ερώτημα και μόνο κάνει να αγανακτούν πολλούς παραδοσιακούς αριστερούς, πολλών παραλλαγών της «μαρξιστικής» αλλά και της «ανανεωτικής – εναλλακτικής» αριστεράς: Πως μπορούμε να μιλάμε για πατριωτική αριστερά σήμερα, στις αρχές του 21ου αιώνα;
Αν οι ανθρώπινες σχέσεις (τελικά, η Ιστορία) καθοριζόταν αποκλειστικά από την φυσική προέλευση του ανθρώπου, πράγματι δεν θα είχε νόημα να συζητάμε για πατριωτισμό γενικά – ούτε βέβαια για αριστερό πατριωτισμό. Η παράδοση και ο πολιτισμός, άλλα υποδεικνύουν: Η μοναδική περίπτωση στον 20ο αιώνα που η ελληνική αριστερά έγινε (ή παραλίγο να γίνει) ηγεμονική πολιτική δύναμη στον τόπο ήταν στη διάρκεια της Κατοχής, όταν πρόβαλε ως πρωταρχικός ο πατριωτικός της χαρακτήρας. Αντίθετα, όσες φορές κυριάρχησαν «διεθνιστικές» ή «ταξικές» αντιλήψεις, ο λόγος της αριστεράς παρέμεινε περιθωριακός (δράση στη Μικρασιατική εκστρατεία, θέσεις για τη Μακεδονία, σε διάφορες φάσεις κλπ) Είναι χαρακτηριστική η πολιτική χρεωκοπία των τροτσκιστών, οι οποίοι επί Κατοχής καλούσαν σε …αποχή των Ελλήνων από τον «ιμπεριαλιστικό πόλεμο».
Η πάγια και αυτο-χειριαστική αδυναμία όλων των ιστορικών εκδοχών της ελληνικής αριστεράς σε ολόκληρο τον εικοστό αιώνα ήταν ο ετεροκαθορισμός της πολιτικής τους. Ο «διεθνισμός» και η «ταξικότητα» ήταν πάντοτε φραστικές προκαλύψεις για την άκριτη ταύτιση είτε με τη μητέρα πατρίδα (ΕΣΣΔ) είτε με άλλα σημεία αναφοράς. Οι αμαρτίες αυτές δεν αφορούν βέβαια την πολιτική οικολογία, αλλά, πιθανόν λόγω της αριστερής προέλευσης πολλών στελεχών του χώρου, εκδηλώνονται παρόμοιες πολιτικές. Οι οποίες (πολιτικός σουρρεαλισμός;) στο θέμα του ονόματος της ΠΓΔΜ συμπίπτουν με τις θέσεις της …Φιλελεύθερης Συμμαχίας!
(σημ.: πρόκειται για λάθος μου. Όπως διευκρινίστηκε, η ΦΣ δεν έχει λάβει θέση για το ζήτημα, προς το παρόν)
Ο πατριωτικός χαρακτήρας για την αριστερά και την πολιτική οικολογία προκύπτει ως αβίαστη πολιτική επιλογή, αν θεωρήσουμε την πολιτική πράξη / ενέργεια ως απευθυνόμενη σε πραγματικούς ανθρώπους και όχι σε (φανταστικά, εν πολλοίς) προϊόντα ιδεολογικών εργαστηρίων.
ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΕΙΣ
Στο σημείο αυτό, είναι χρήσιμες ορισμένες αποσαφηνίσεις: Η επιλογή της αυτοκατάφασης (= είμαι Έλληνας) δε σημαίνει καθόλου ότι εξαιτίας της προκύπτει οποιαδήποτε αρνητικότητα προς τους άλλους (αυτό είναι εθνικισμός – κατ’ εξοχήν σημείο πολιτικής ανωριμότητας) Αντίθετα, η αυτοκατάφαση ευνοεί τις ισότιμες σχέσεις / ανταλλαγές με τους άλλους, χωρίς καταδικαστικά σύνδρομα μειονεξίας. Οδηγεί επίσης στην Ομηρική και στη Θουκυδίδεια αντίληψη για την υπεράσπιση της πατρίδας, δηλαδή της αναγνωρίσιμης και κοινά αποδεκτής ιδιοπροσωπίας των ανθρώπων. Με τη διευκρίνιση πως η Ομηρική και Θουκυδίδεια αντίληψη για την υπεράσπιση της πατρίδας δεν πρέπει να εκφράζεται (όπως …τότε) με αντίθεση σε ό,τιδήποτε νέο / διαφορετικό. Ίσα ίσα που ένα από τα σοβαρότερα ζητούμενα της πολιτικής πράξης για την αριστερά και την πολιτική οικολογία (όπως τη φαντάζομαι εγώ) είναι να μπορεί να ενσωματώνει / δέχεται το νέο και διαφορετικό, χωρίς να χάνει τη μπάλα (= να αδιαφορεί για τους ανθρώπους για /με τους οποίους οφείλει να κάνει πολιτική).
Η έννοια της πατρίδας, όπως την καταλαβαίνω, δεν περιορίζεται στο αφελές «πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία» και του πατριωτισμού στα εξίσου αφελή «αγαπάω το χωριό μου, τους συγγενείς και τους φίλους μου» ή «αγαπάω τους Έλληνες». Πατρίδα σημαίνει και τόπος και ου-τόπος (= τρόπος) και παράδοση και πρόγονοι και απόγονοι και γλώσσα και ιστορία και μύθος. Όλα μαζί, χωρίς να περισσεύει τίποτα. Τι απ’ όλα αυτά είναι «υλικό» και τι κινείται στο χώρο του «φαντασιακού» δεν έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία – και αφορά κυρίως τους τεχνοκράτες της ιστορίας και της κοινωνιολογίας και την προσπάθειά τους να το προσδιορίσουν και να το ταξινομήσουν. Όχι τους ανθρώπους, οι οποίοι είναι ζυμωμένοι με όλα αυτά και στους οποίους απευθύνεται ο πολιτικός λόγος. Ο πατριωτισμός σίγουρα είναι ατομική υπόθεση, αλλά ολόκληρη η ιστορία του 19ου και του 20ου αιώνα μας δείχνει ότι, για τους Έλληνες, λειτουργεί και ως κοινός τρόπος αντίληψης των πραγμάτων – έστω με μεγάλες (κάθε φορά) εξαιρέσεις/ αντιθέσεις. Η συλλογική συνείδηση (μπορούμε να την πούμε και «ταυτότητα») μπορεί να είναι «τεχνητή», αλλά δεν παύει να είναι μια πραγματικότητα, την οποία η πολιτική πρέπει να χειρίζεται (και να την κατευθύνει) αντί να την αγνοεί και να την εξορκίζει. Και αυτό θα ισχύει τουλάχιστο μέχρις ότου καταργηθούν τα εθνικά κράτη, δηλαδή ισχύει απολύτως για το παρόν και για το ορατό μέλλον.
Κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν αυτή τη θέση ως κυνική ή χρησιμοθηρική. Κάποτε όμως πρέπει να ξεκαθαρίσουμε αν θέλουμε να κάνουμε πολιτική για τους πραγματικούς ανθρώπους και όχι για κάποια φανταστικά, ανύπαρκτα όντα, που εναρμονίζονται αδιαμαρτύρητα με τις αφετηριακές ιδεοληψίες των «πολιτικών». Αν θέλουμε να κάνουμε πολιτική που να οδηγεί σε αποτελέσματα – και αν δεν μας αρκεί η αλληλοεπιβεβαίωση στα πλαίσια μιας πολιτικής σέχτας/ στείρας «πρωτοπορίας». Η αριστερά της μυθολογικής σκέψης, που δεν πήρε ποτέ υπόψη σε ποιους απευθύνεται, έχει αποτύχει αναφανδόν – εύχομαι να μη τη μιμηθεί και η πολιτική οικολογία. Γιατί αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα έχουν χαθεί πολύ σημαντικότερα πράγματα από τις ταυτότητες, τους εθνικισμούς και τα αντίθετά τους.
Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμο να θυμηθούμε την εκλογική (και πολιτική) νίλα που υπέστησαν οι Γερμανοί Πράσινοι, όταν στις πρώτες εκλογές μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών αποφάσισαν να σνομπάρουν το λαϊκό αίσθημα, επιλέγοντας να μιλήσουν αποκλειστικά «για το κλίμα».
Είναι δεδομένο ότι στον ελληνικό χώρο (δηλαδή στα όρια του ελληνικού κράτους) υπάρχουν και άλλες εθνοφυλετικές ομάδες, πλην των Ελλήνων. Η αριστερά και η πολιτική οικολογία δεν έχουν κανένα λόγο να ακολουθήσουν την παλαιοδεξιά κομπλεξική πρακτική και να θέλουν να τις κρύψουν ή να τις ισοπεδώσουν. Αντίθετα, θα πρέπει να υποκινεί το δικό τους πατριωτισμό, τονίζοντας ότι η Ελλάδα είναι και δική τους πατρίδα. Από την άλλη μεριά, πρέπει να μην παραβλέπουν/ υποτιμούν και να αντιτίθενται σταθερά στις όποιες προσπάθειες για μετατροπή των μειονοτήτων στον ελληνικό χώρο, σε προγεφυρώματα εθνικιστικής πολιτικής, για λογαριασμό γειτονικών χωρών. Και οι δύο πλευρές αυτής της στάσης είναι εξίσου σημαντικές.
Τέλος, ανάμεσα στις πολλές ρήξεις με το παρελθόν που πρέπει να κάνει η αριστερά του μέλλοντος (εδώ εννοώ την πολιτική οικολογία, κατά κύριο λόγο – αλλά και μια υποθετική, ανύπαρκτη προς το παρόν, μη μαρξιστική / σταλινική αριστερά) είναι να απορρίψει αναφανδόν τις αγκυλώσεις της ως προς την ανάγνωση της ιστορίας και να ξαναδιαβάσει χωρίς παραμορφωτικά γυαλιά τη σύγχρονη ιστορία των Ελλήνων. Η Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή, ο Εμφύλιος 1943-49 και το Κυπριακό είναι τρία μονάχα από τα μεγάλα ανοιχτά κεφάλαια. Αργά ή γρήγορα οι Έλληνες θα πρέπει να τα (ξανα)διαβάσουν – και η αριστερά του μέλλοντος (όπως την προσδιόρισα) θα αυτοκτονήσει πολιτικά για μια ακόμα φορά αν αφήσει να κάνουν την ανάγνωση οι εθνικιστές, οι ακροδεξιοί και το παπαδαριό της χώρας. Η αριστερά ή θα είναι πατριωτική ή δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά, ως σημαντική πολιτική συνιστώσα – το αυτό ισχύει και για την πολιτική οικολογία, η οποία φαίνεται (βλ. την πρόσφατη πολιτική στάση της απέναντι στο θέμα του ονόματος της ΠΓΔΜ) ότι κληρονομεί / ενσωματώνει αυτοκαταστροφικές επιλογές καταγγελίας του εγχώριου και ταυτόχρονης υποστήριξης του …αλλοδαπού εθνικισμού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Για μένα η ελληνικότητα (δηλαδή αυτό που είμαι / θέλω να είμαι / νομίζω ότι είμαι) προηγείται της πολιτικής (δηλαδή του τρόπου με τον οποίο θέλω να κάνω τη ζωή καλύτερη για τους ανθρώπους / να παρέμβω στο χειρισμό των προβλημάτων), χωρίς να έχει την παραμικρή αντίθεση μαζί της. Η προσπάθεια να υπηρετηθεί το δεύτερο, με αγνόηση /υποτίμηση / καταγγελία του πρώτου, απλώς δεν έχει νόημα. Όλη η τιτάνια (αποτυχημένη) προσπάθεια που έκαναν εκατομμύρια αριστεροί στο μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα, το επιβεβαιώνει. Ας μη προσπαθούμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, για το ίδιο λάθος και στον 21ο! Κανείς δε μπορεί να υποδείξει στους ανθρώπους αν πρέπει να αγαπάνε το χωριό τους / την πατρίδα τους. Αλλά αν η πολιτική της αριστεράς και της πολιτικής οικολογίας αγνοεί /βάζει ως στόχο/ χλευάζει αυτή την αγάπη, τότε πρόκειται για μια από χέρι αποτυχημένη πολιτική.
Η καλύβα ψηλά στο βουνό 
57 Σχόλια
Comments feed for this article
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 7:10 μμ
johnvellis
Ως μάνα μου…τι λαχτάρα ήταν αυτή… Σε επόμενο χρόνο θα δω τις απαντήσεις μου αφού ξεκουραστώ από την ανάλυση.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 8:15 μμ
Πάνος
Είπαμε Γιάννη, μόνο οι ανθεκτικοί… 🙂
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 8:26 μμ
johnvellis
Eίμαι αλλά εδώ μιλάμε και ένα αναβράζων δώρο μετά την ανάγνωση.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 8:28 μμ
π2
Πάνο, για την πατριωτική αριστερά έχουμε διαφωνήσει και παλιότερα. Τώρα νομίζω ότι καταλαβαίνω πού ακριβώς έγκειται η διαφωνία. Πρόκειται, εν τέλει, για διαφορά στα μέσα και όχι στους σκοπούς. Κι εγώ θα επιθυμούσα μια αριστερά και μια πολιτική οικολογία που να είναι καταφατικές χωρίς να χαϊδολογάνε, να μη φοβούνται να πάνε κόντρα στο ρεύμα αλλά και να μη βολεύονται στα διάφορα 3%. Η διαφορά είναι στους τρόπους με τους οποίους φτάνει κανείς εκεί. Προσωπικά, νομίζω πως ο ασφαλέστερος τρόπος να φτάσει κανείς σε έναν πατριωτισμό του τύπου που περιγράφεις είναι να απαλείψει πλήρως τον πατριωτισμό από το σύστημα εννοιών του. Εάν έχει κάποιο νόημα ο πατριωτισμός, είναι ένα νόημα που προκύπτει, είναι το αποτέλεσμα αναλύσεων, δράσεων, μέτρων που «αγνοούν» ότι είναι πατριωτικά και ξεκινούν από διαφορετική αφετηρία, και όχι ένα νόημα που προϋποτίθεται ως βάση πολιτικού προγράμματος.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 9:23 μμ
nik-athenian
Αριστερά.
Νομίζω ότι στον τόπο μας έχει γίνει αποδεκτό, όσους είναι αντίθετοι προς την εργασιακή και κοινωνική καταπίεση, να τους αποδίδουμε την ετικέτα του αριστερού και να τους χρεώνουμε στις δυνάμεις που γεννήθηκαν από τα σπλάχνα του Κομ. Κόμματος. Έχω ξαναθέσει το ερώτημα: Σήμερα, ποιον ονομάζουμε άραγε αριστερό;
Αυτόν που έχει κοινωνικές ευαισθησίες; Αν είναι έτσι, οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι αποκλειστικότητα του ΚΚΕ, του ΣΥΝ και των διάφορων ακρο-γκρουπούσκουλων.
Πατριωτισμός. Είναι άραγε το σύνολο των απόψεων και συμπεριφορών που έχουν ως στόχο την υπεράσπιση της πατρίδας;
Πηγάζει αυτό από μια αγάπη που υποτίθεται ότι νιώθουμε γι αυτή την πατρίδα;
Δεν βρίσκω όμως πειστικό ότι πρέπει να αγαπώ όλες τις δράσεις και ιδεολογίες που γεννήθηκαν στον συγκεκριμένο τόπο. Μάλλον επιλεκτικές είναι οι προτιμήσεις μου και επιλεκτικά θα υπερασπιστώ ιδέες και μορφές (σχήματα) που υπάρχουν στον τόπο μου.
Δεν βρίσκω δηλαδή γιατί ο «πατριωτισμός» έτσι ασαφής και ακαθόριστος όπως είναι, πρέπει να αποτελεί επιθυμητό χαρακτηριστικό ομάδας ανθρώπων που προτίθενται να έχουν παρέμβαση στην εξέλιξη του τόπου.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:13 μμ
delta-kapa
«Παρών»
Μόνο τη γλώσσα να υπολογίσει κανείς, φτάνει για να οριστεί μια (τουλάχιστον) πατρίδα. Η πρόταση που κάνεις έλκει τη γοητεία της από την διάθεση ν’ ανασηκωθούν τα μπατζάκια και να μπει η πολιτική σκέψη στο βούρκο. Προϋποθέτει φυσικά την απόρριψη του θαυμασμού για άμωμες συλλήψεις και αγνότητες. Προσπαθεί να έχει σαν βάση της ισχυρές προθέσεις και ζητά αποτελέσματα. Δεν πρόκειται να λειτουργήσει αν μετά από τα πρώτα λάθη (αυτό εννοώ μεταξύ άλλων πιο πάνω με το βούρκο) αρχίσουν οι καταγγελίες για «προδοσίες». Θέλει δηλαδή κρύα κεφάλια. (Για να γλυτώσει κι από αυταρχισμούς ταυτόχρονα). Κατά τα άλλα είναι επιτέλους ένα μέρος μιας πρακτικής πρότασης.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:13 μμ
Σπύρος Ντόβας
1) α, μπα! έχουμε θέση για το Μακεδονικό και δεν το ήξερα?
2) και ο χωρισμός του κράτους από την εκκλησία είναι ένας σκοπός που στερεί αδικαιολόγητα ψήφους από την αριστερά, και μιας και – στον βαθμό που (δεν) καταλαβαίνω- τις αρχές της πολιτικής οικολογίας, δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο πρόβλημα με αυτές, θα μπορούσε και η σημαία αυτή να υποσταλεί. Θα μου πεις, στην περίπτωση αυτή γιατί να μην ψηφίσει κάποιος ΛΑΟΣ (πατριώτες, με την εκκλησία, και με πιασάρικα αριστερά τσιτάτα)…
Τέλος πάντων ο καθένας είναι ελεύθερος να αγαπά όλα όσα επιθυμεί ή του έμαθαν να αγαπά. Το βασικό ερώτημα είναι: Τα σχολεία οφείλουν να παράγουν πατριώτες (όπως κάνουν μέχρι σήμερα)? Πως θα απαντούσε η πατριωτική αριστερά σε αυτό?
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:50 μμ
Πάνος
π2:
Κάτι σαν σκορδαλιά χωρίς σκόρδο, δηλαδή;
ΕΑΝ έχει κάποιο νόημα ο πατριωτισμός είναι αυτό που έχει και όχι αυτό που θα θέλαμε εμείς να έχει. Εμένα η έννοια δε με ενοχλεί καθόλου. Δεν είναι κακό ο πατριωτισμός να ενοχλεί ως έννοια, αλλά σε αυτή την περίπτωση γιατί θα πρέπει να τον αναζητάμε μέσω …Τριπόλεως;
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:57 μμ
Πάνος
Σπύρο,
ΟΚ – θα διορθώσω το σχετικό σημείο στο ποστ.
Δεν καταλαβαίνω γιατί το ποστ μου υποδεικνύει ότι πρέπει να αλλάξει η θέση των Ο-Π για το χωρισμό κράτους – Εκκλησίας. Μήπως έχεις την εντύπωση ότι η Εκκλησία εκφράζει πατριωτικές θέσεις; Αν ναι, μάλλον κάνεις λάθος. Άλλο ο πατριωτισμός, άλλο ο εθνικισμός. Και η Ελληνική Εκκλησία εκφράζει κατ’ εξοχήν εθνικιστικές θέσεις.
Η συνείδηση διαμορφώνεται από άπειρα στοιχεία: αφηγήσεις, λογοτεχνία, ποίηση, βιώματα, πολιτική. Το σχολείο είναι (πρακτικά) αδιάφορο, γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών δεν το έχει σε υπόληψη.
Τέλος, θα επιστρέψω από ένα ολιγοήμερο ταξίδι στις 29 ή τις 30 Δεκεμβρίου και θα έρθω τσιφ στη Πιερία, όπου ελπίζω να τα πούμε από κοντά! Ατυχώς, στις 2/1 δουλεύω – οπότε θα πρέπει να συναντηθούμε μέσα στο τρέχον έτος.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:58 μμ
Πάνος
νικ- αθηναίε,
αδυνατώ να ορίσω εγώ ποιός είναι αριστερός και ποιός όχι. Επικαλούμαι τον Τσαρούχη: είσαι ό,τι δηλώσεις!
Ο πατριωτισμός δεν είναι κάτι επιθυμητό ή μη επιθυμητό. Είναι μια πραγματικότητα, την οποία πρέπει να διαχειριστούμε πολιτικά. Ο δ-κ έπιασε ακριβώς αυτό που θέλησα να υποστηρίξω. Κατά τα άλλα, επιλεκτικότητα. Φυσικά – δεν παίρνει κανείς γουρούνι στο σακκί!
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:08 μμ
π2
Όχι. Κάτι σαν αβίαστη, καλοδουλεμένη σκορδαλιά, ο σεφ της οποίας έχει τα μάτια του δεκατέσσερα μην πλακώσουν οι επαγγελματίες κήρυκες του σκόρδου.
Γιατί εδώ κι έναν αιώνα τουλάχιστον, η επίκληση του πατριωτισμού είναι ψευδεπίγραφη. Δεν φταίει η ίδια η λέξη, αλλά είναι φανερά ταλαιπωρημένη. Ας την αφήσουμε να ξεκουραστεί.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:18 μμ
Πάνος
Σπύρο,
καταρχήν χαίρε – έχουμε καιρό να τα πούμε!
Από έρευνα στο αρχείο μου προέκυψε ότι τα περί θέσης της ΦΙΣ για το όνομα της ΦΥΡΟΜ, προκύπτουν από ένα μέηλ του Δρ Νακρατζά, ο οποίος αναφέρει επί λέξει:
«Παράδειγμα αποτελούν οι δηλώσεις του νεοϊδρυθέντος κόμματος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας και της πτέρυγας της Ανανεωτικής Συσπείρωσης του Συνασπισμού, οι οποίοι λαμβάνουν θέση υπερ του συνταγματικού ονόματος των γειτόνων μας, δηλαδή Δημοκρατία της Μακεδονίας»
Αν ο δόκτορ λανθάνει (είναι και γέρος άνθρωπος) και η ΦΙΣ δεν έχει διαπράξει την πατάτα που έχουν κάνει ο ΣΥΝ και οι Ο-Π, θα χαρώ πολύ. Ψάξτο λίγο – και είμαι έτοιμος να επανορθώσω, αποκαθιστώντας την τρωθείσα τιμή της ΦΙΣ!
Ο χωρισμός κράτους – Εκκλησίας είναι πάγια θέση των Ο-Π. Νομίζω ότι το είχαμε συζητήσει και προεκλογικά, αλλά μάλλον το ξέχασες.
Τέλος, για την παραγωγή πατριωτών από τα σχολεία: Προσωπική μου άποψη είναι πως όσο λιγότερο φορτισμένη / χρωματισμένη με ιδεολογήματα πάσης φύσεως είναι η εκπαίδευση, τόσο το καλύτερο. Ο πατριωτισμός, εξάλλου, ΔΕΝ «διδάσκεται» – αυτό μπορεί να γίνει μονάχα με τον εθνικισμό – και όχι μόνο (όχι κυρίως) στα σχολεία.
Αυτή είναι η δική μου άποψη – η αριστερά πιθανόν έχει διαφορετική / διαφορετικές, ανάλογα με το ποιά αριστερά έχουμε υπόψη μας.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:23 μμ
Πάνος
π2,
όλες οι λέξεις είναι κουρασμένες – τους έχουμε αλλάζει τον αδόξαστο, από τον καιρό του Ομήρου, τουλάχιστον.
Αρνούμαι να το δεχτώ αυτό ως άλλοθι και να απαλλάξω με αυτόν τον τρόπο την όποια (αριστερή / οικολογική) πολιτική πρόταση σνομπάρει / αντιτίθεται στον πατριωτισμό. Αν η λέξη είναι κουρασμένη, η πολιτική δυναμική του πατριωτισμού ΔΕΝ είναι. Και είναι ένα από τα κυριότερα καθήκοντα της πολιτικής να την αποτρέπει από την κατεύθυνση του εθνικισμού.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:34 μμ
Πάρης
Πάνο, καταρχήν πολύ καλή η ανάλυση που κάνεις αν και έθιξες αρκετά θέματα.
Έχω μόνο μερικές παρατηρήσεις.
« Άλλες κοινωνίες, για παράδειγμα, ζουν ήδη την εποχή της μετα-εθνικής πραγματικότητας…»
Από τη δική μου εμπειρία δεν πιστεύω ότι υπάρχουν ήδη κοινωνίες που ζουν στην μετα-εθνική εποχή. Θα έλεγα είναι στη διαδικασία να περάσουν σε μια τέτοια εποχή στο μεσοπρόθεσμο μέλλον.
«Η ελληνική κοινωνία, ας πούμε, διαθέτει ταυτόχρονα και μετα- εθνική / κοσμοπολίτικη διανόηση και μεγάλα στρώματα πληθυσμού που αντιμετωπίζουν τα προβλήματα (εθνικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά) με τους όρους της δεκαετίας του 1830 και του 1920.»
Η μετα- εθνική-κοσμοπολίτικη διανόηση είναι σχετικά αδύναμη και εκπροσωπεί μειοψηφικά ρεύματα στην Ελλάδα. Η συμμετοχή μεγαλύτερων στρωμάτων υπακούσει περισσότερο στο ένστικτο της επιβίωσης (είμαστε με τους ανεπτυγμένους/ισχυρούς) παρά σε κάποια συνειδητή συμπεριφορά. Αν υποθέσουμε ότι η διαδικασία για το πέρασμα στη μεταεθνική εποχή σταματήσει ή αν κάποιος θεωρήσει ότι ήδη υπάρχει αυτή αντιστραφεί θα μπορέσει η Ελλάδα μόνη της να διατηρήσει την όποια δυναμική διαθέτει; Θα αναλάβει ρόλο πρωτοποριακό έστω και μόνο για την ίδια. Το πιθανότερο, όχι. Σε αυτό (και όχι μόνο) εξαρτώμαστε από τα γεγονότα που συμβαίνουν σε άλλες χώρες.
Για τον πατριωτισμό της Αριστεράς:
Και για μένα η Αριστερά πρέπει να έχει πατριωτισμό. Ακόμη και εθνικό πατριωτισμό. Θα ανέμενα όμως από την Αριστερά να περάσει πρωτίστως στην υπεράσπιση ενός πολιτικού πατριωτισμού. Αν πατριωτισμός σημαίνει λόγος για τον οποίο θα πολεμούσε κανείς τότε πολιτικός πατριωτισμός θα σήμαινε όχι επιθυμία για επέκταση, αλλά για προστασία ενός χώρου όπου μια κοινωνία θα μπορεί να εξασφαλίζει τα της επιβίωσης, να υπάρχει και να αναπτύσσεται. Όπου επίσης τα άτομα αυτής της κοινωνίας (που μπορεί να είναι και πολυφυλετική) έχουν τη δυνατότητα να ζουν με αξιοπρέπεια και έχουν δικαιώματα όχι μόνο πολιτικά αλλά και οικονομικά. Πρακτικά αυτό θα σήμαινε ότι η Αριστερά θα έβαζε αρκετό νερό στο κρασί της στην οικονομική της άποψη. Συμφωνώντας με τον π2 θα πρόσθετα ότι η Αριστερά θα πρέπει να απογαλακτιστεί άμεσα από λογικές εξυπηρέτησης συντεχνιών που οδηγούν σε μια φεουδαρχικού τύπου κοινωνικοοικονομικής οργάνωση.
Ουσιαστικά πρόκειται για ανάμιξη ή συνδυασμό μαρξισμού και φιλελευθερισμού. Θα είχε δηλαδή κάποιος να υπερασπιστεί έναν τρόπο ζωής και σκέψης και πολιτικές ελευθερίες και όχι απλώς εθνικό έδαφος που για μένα είναι εντελώς αδιάφορο αν δεν μορώ να ζήσω με αξιοπρέπεια. Εξάλλου ένας τέτοιος πολιτικός πατριωτισμός εμπεριέχει τον εθνικό πατριωτισμό.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:43 μμ
Σπύρος Ντόβας
🙂
Παρακολουθώ τα εδώ τεκταινόμενα – συνήθως offline-, αλλά η ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται οι συζητήσεις και εναλλάσσονται τα θέματα υπερβαίνει την δυνατότητά μου να τα παρακολουθήσω και να σχολιάσω.
Η ΦΙΣ δεν έχει τοποθετηθεί σχετικά με το όνομα. Γνωρίζω για το mail του κ. Νακρατζά το οποίο είναι ανακριβές. Η τιμή μας δεν ετρώθη, αλλά σε τέτοια λεπτά θέματα καλό είναι να είμαστε ακριβείς.
Όπως και σε πολλά άλλα θέματα, εντός της ΦΣ συναντάμε αντίθετες απόψεις για το ζήτημα, και αναπτύσσεται ενδιαφέρων διάλογος. Είδωμεν τι θα προκύψει.
Το θυμάμαι ότι ο χωρισμός κράτους εκκλησίας είναι στις πάγιες θέσεις των Ο-Π. Ωστόσο, σχεδόν το σύνολο των επιχειρημάτων που ανέπτυξες και η γενικότερη φιλοσοφία του post σου δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αλλάξει η στάση των Ο-Π και σε αυτό το θέμα, μιας και δεν άπτεται (ορατών σε μένα) βασικών αρχών της πολιτικής οικολογίας?
Ακόμα, αν ο πατριωτισμός δεν διδάσκεται, τότε ποιος κατασκευάζει αυτή την «τεχνητή» -δική σου λέξη αυτή- συλλογική συνείδηση?
Ελπίζω τέλος, αν είσαι στην Πιερία τις μέρες πέριξ της πρωτοχρονίας, να έχουμε την ευκαιρία να τα πούμε και από κοντα.
21 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:49 μμ
Πάνος
Πάρη,
έχεις δίκιο – θα ήμουν πιο ακριβής αν έλεγα «μεγάλα τμήματα άλλων κοινωνιών». Εξάλλου, οι κυρίαρχες ελίτ αυτών των κοινωνιών δεν παραλείπουν να ασκούν σκληρή εθνική πολιτική, στις διεθνείς σχέσεις.
Η μετα-εθνική-κοσμοπολίτικη διανόηση στην Ελλάδα ΔΕΝ είναι τόσο αδύναμη. Ήταν σε θέση να υπερασπιστεί και με το παραπάνω το βιλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού και είναι σε θέση σήμερα να κάνει αισθητή την παρουσία της στα διάφορα έντυπα και στο διαδίκτυο, υπερασπίζοντας τη «συνταγματική ονομασία» της ΠΓΔΜ.
22 Δεκεμβρίου, 2007 στις 12:10 πμ
π2
Το να σνομπάρει ή να αντιτίθεται κανείς στον πατριωτισμό, σημαίνει ότι ορίζεται βάσει ενός ιδεολογήματος, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το κάνουν οι εθνικιστές, σ’ αυτό το σημείο συμφωνούμε. Αυτό εννοούσα εξάλλου όταν έγραψα ότι χρειάζονται καταφατικά πολιτικά ρεύματα.
Αλλά θα επιμείνω στη λέξη. Τι σημαίνει πατριωτισμός; Εάν σημαίνει «είμαστε αυτοί που είμαστε και προσπαθούμε να βελτιώνουμε τη ζωή τη δική μας και των παιδιών μας, εμείς (που τυχαίνει να είμαστε Έλληνες), εδώ (όπου τυχαίνει να είναι η Ελλάδα), τώρα», η επίκληση του πατριωτισμού από ένα πολιτικό κίνημα είναι η επίκληση του αυτονόητου, οπότε δεν έχει νόημα. Εξού και είναι ταλαιπωρημένη η λέξη στην πολιτική ρητορική. Η επίκληση του πατριωτισμού λειτουργεί κατά κανόνα ως ιδεολόγημα όταν λείπει ή έχει διαστρεβλωθεί το πραγματικό διακύβευμα της λέξης.
22 Δεκεμβρίου, 2007 στις 12:12 πμ
Σπύρος Ντόβας
γμτ, για δεύτερη φορά δεν έγινα κατανοητός.
Για την εκκλησία: δεν την συνδέω με τον πατριωτισμό, λέω ότι τα ίδια επιχειρήματα που χρησιμοποίησες υπέρ της υιοθέτησης πατριωτικής στάσης από την αριστερά, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και για την αλλαγή στάσης στο θέμα χωρισμού κράτους εκκλησίας, μιας και αυτό ίσως να είναι εξίσου βλαπτικό εκλογικά και να εμποδίζει την διείσδυση σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.
Τέλος, σε τι συνίσταται η υιοθέτηση πατριωτικής στάσης, αν αυτό δεν αντανακλά στις προτάσεις για το εκπαιδευτικό σύστημα? Μόνο στην τήρηση «σκληρής» γραμμής στα εξωτερικά θέματα? Ή ίσως και σε επιδοτήσεις πολιτιστικών δράσεων που δίνουν έμφαση ή προβάλουν εγχώρια πολιτισμικά προϊόντα?
22 Δεκεμβρίου, 2007 στις 11:48 πμ
ritsmas
Πάνο,πολλές ευχές για τούτες τις μέρες. Να ξεκουραστείς από το ….πολυ το γράψιμο. Σε φιλώ
ριτς
22 Δεκεμβρίου, 2007 στις 12:46 μμ
johnvellis
Σκέψεις…
Όταν κάποιοι στην Ελλάδα μιλάνε για πατριωτισμό έχει σχεδόν πάντα εθνικιστική χροιά και μομφή στους άλλους απέναντι ότι είναι προδότες των εθνικών ιδεών και ότι αδιαφορούν αν δεν πουλάνε την πατρίδα στους διεκδικητές της.
Όταν τους αναφέρεις ότι βλέπεις διεθνή προβλήμα και λύσεις και ότι έχεις μία γενικότερη οπτική διότι τα σύνορα προσδιορίζουν τα όρια μιας χώρας ακούς ότι συνομοτείς για αλλαγές των συνόρων.
Συχνά ο πατριωτισμός περνάει και από το παγκάρι της εκκλησίας για ευλογηθεί από την άλλη (πολιτική) εξουσία που δυστυχώς έχει εδραιωθεί και στη χώρα μας, ίσως όχι στο βαθμό του Παπισμού.
Όλοι νιώθουμε μια αγάπη, μία νοσταλγία για την εστία μας, το χωριό ή την πόλη καταβολής μας ή για την Ελλάδα στο εξωτερικό. Αυτό είναι μία εσωτερική ανάγκη που συνήθως εκφράζεται μέσα από την διατήρηση της πολιτιστικής κουλτούρας μας ή και της γλώσσα μας. Αυτό δεν μας κάνει πατριώτες. Αλλά συναισθηματικά ευαίσθητους πολίτες σε κάτι που μας ανήκει εσωτερικά, υπάρχει ή δεν υπάρχει μετά.
Η οικολογία και ιδίως η πολιτική οικολογία πρέπει να κινείται- κατά τη γνώμη μου πάντα- σε ευρύτερη τροχιά προβληματισμού αφού τα προβλήματα που θέλει να λύσει σχετικά με το περιβάλλον δεν έχουν σύνορα.
Από την άλλη οι προώθηση της ειρήνης, της ανεξιθρησκείας, πολλών φιλελεύθερων αντιλήψεων που ακολουθεί για τον άνθρωπο δεν μπορούν να την οδηγήσουν στην αποδοχή μιας λογικής «πατριωτισμού» αλλά Ελληνικά.
Τώρα σχετικά με την αριστερά και τον πατριωτισμό θα παραθέσω το σχόλιο μου για τη συνεργασία ΔΗΚΚΙ- ΣΥΝ και τη δήλωση συνεργασίας στον Τύπο:
O κ. Μαντάς, από την πλευρά του, εξηγώντας τους λόγους που οδήγησαν στην εν λόγω συνεργασία, επισήμανε ότι το κόμμα διατηρεί την ιδεολογική του αυτονομία και έκανε λόγο για «αποκλεισμό του ΔΗΚΚΙ από τα ΜΜΕ». Επίσης, δήλωσε ότι με αυτή τη συνεργασία «θα δοθεί η δυνατότητα στις δυνάμεις του ΔΗΚΚΙ και του ευρύτερου σοσιαλιστικού -πατριωτικού χώρου να συμβάλουν σε ένα πλήγμα στο νεοφιλελεύθερο – νεοταξικό δικομματικό σύστημα»
Πηγή:
ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ
23-8-2007
Και ερωτώ ο αφελής:» …αυτό το ευρύτερο σοσιαλιστικό πατριωτικό χώρο που αναφέρει είναι ο εθνικοσοσιαλιστικός χώρος;…»
Γιάννης Βέλλης
http://www.ecogreens.gr/gr/modules.php?name=Forums&file=viewtopic&t=278
22 Δεκεμβρίου, 2007 στις 2:46 μμ
trelos
Πάνο,
παρακολουθώ καιρό τις (εξαιρετικά ενδιαφέρουσες) ..θεωρητικούρες σου. Αν δεν σχολιάζω, είναι που αποφεύγω να κομίσω γλαύκας εκεί όπου αισθάνομαι πλημμελώς καταρτισμένος (η επιδοκιμασία υφίσταται έστω και ..άηχος).
Μια παρατήρηση. Με αφετηρία την ιδιαίτερα εύστοχη εισαγωγή σου περί της ανθρώπινης φύσης , ενδεχομένως δεν θα στερείτο ενδιαφέροντος μια απόπειρα προσέγγισης των καταβολών, κινήτρων, συναισθηματικών ιδιαιτεροτήτων κλπ που ωθούν το άτομο στην ενασχόληση (και πολύ περισσότερο: στην επένδυση χρόνου και ενέργειας) περί τα κοινά.
(Με την έννοια πως είναι ιδιαίτερα δύσκολη -έως καθαρή ματαιοπονία- η προσπάθεια ευαισθητοποίησης ανθρώπων όπως οι διάφοροι πολιτικοί ταγοί, αν η βασική προωθητική τους δύναμη είναι η «επεκτατική – κατακτητική τάση που κληρονόμησε ο άνθρωπος ως φυσικό ον» και η «αχαλίνωτη ροπή για επέκταση και κυριαρχία» :-).
22 Δεκεμβρίου, 2007 στις 5:08 μμ
czubul
Και ο δικός μου οβολός…
Βρίσκω λογικό να υπάρχει συγγένεια αριστεράς και οικολογίας. Κύριος λόγος πιστεύω είναι ότι δύσκολα βρίσκεις στις κοινωνικές ομάδες που κατοικούν τον χώρο της Δεξιάς και ιδίως της Ακροδεξιάς τις κοινωνικές ευαισθησίες και την ευρύτητα πνεύματος που απαιτείται για να ταυτιστεί κανείς με τα μηνύματα της οικολογίας. Σαν αποτέλεσμα ο χώρος της οικολογίας έχει αριστερές κατευθύνσεις, διότι τα άτομα που τον κατοικούν προέρχονται κυρίως από την αριστερά.. Η οικολογία βρίσκεται πιο κοντά στο ΣΥΡΙΖΑ η και ίσως στο ΚΚΕ παρά στη ΝΔ και σίγουρα είναι διαμετρικά αντίθετη και ίσως η μοναδική πραγματική αντίσταση στο ΛΑΟΣ. Θα πρέπει να αξιολογηθεί όμως αν η οικολογία σαν πολιτική επιλογή είναι σήμερα πιο κοντά σε ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ ή μάλλον στο Ακυρο – Λευκό – Αποχή. Ισως μια τέτοια αξιολόγηση εμφανίσει την οικολογία πιο κοντά ακόμα και στην ΦΙΣ. Μπορούμε άραγε να πούμε ότι στρέφονται ή προσβλέπουν στον οικολογικό χώρο σήμερα, (ιδίως το 1,05% των τελευταίων εκλογών, και ίσως περισσότερο ένα πιθανό 3-4-5% μελλοντικών εκλογών), αυτοί που έχουν ξεπεράσει την διάκριση Αριστεράς – Δεξιάς και ζητούν μια λύση δημοκρατική και κοινωνικά ευαίσθητοποιημένη; Αυτοί που αναζητούν κάτι καινούριο με δεδομένη την κοινωνική και οικονομική αποτυχία Σοσιαλισμού και Νεοφιλελευθερισμού; Αυτοί που αντιλαμβάνονται ότι σήμερα η δημοκρατικότητα της κοινωνίας και του ιδιωτικού και δημόσιου βίου έχουν σαν κύριο εχθρό από την μία το συγκεντρωτικό και καταπιεστικό Κράτος και από την άλλη τα οργανωμένα και συγκεντρωμένα μεγάλα επιχειρηματικά και ιδίως τραπεζικά συμφέροντα;
Σ’ αυτό το πλαίσιο δεν πρέπει ποτέ να παραβλέπουμε ότι οι εθνικιστικές εξάρσεις αποτελούν το πιο πρόσφορο μέσο για αποπροσανατολισμό των λαών από τα πραγματικά προβλήματα. Πιστεύω ότι χωρίς να πέφτει στην παγίδα του ενδοτισμού θα πρέπει η Πολιτική Οικολογία να τηρεί ήπια στάση σε κάθε εθνικιστικό – πατριωτικό ζήτημα και σε κάθε ευκαιρία να επιστρέφει την συζήτηση σε πιο καίρια θέματα.
23 Δεκεμβρίου, 2007 στις 10:22 πμ
Πάνος
ριτς,
ευχές και φιλιά κι από μένα!
*
Σπύρο, Γιάννη Β, τρελέ, czubul,
η συζήτηση δεν τελειώνει εδώ – θα επανέλθουμε, σε λίγες μέρες. Προς το παρόν, καλές γιορτές!
23 Δεκεμβρίου, 2007 στις 1:33 μμ
περίεργος
Ασφαλώς και δε μπορεί κανείς να υποδείξει στους ανθρώπους αν πρέπει να αγαπάνε το χωριό τους / την πατρίδα τους. Μπορεί όμως να τους επισημάνει ότι, προκειμένου να αγαπάνε το χωριό τους / την πατρίδα τους, δεν είναι υποχρεωμένοι να αγαπάνε ένα κράτος. Γιατί, αν μιλάμε για δεδομένα, ένα από αυτά είναι ότι πατριωτισμός, εδώ και κάποιες δεκαετίες τουλάχιστον, σημαίνει να αγαπάς το κράτος σου.
Μπορεί επίσης να τους επισημάνει ότι η «ελληνικότητα» δεν προηγείται της πολιτικής, αλλά παρήχθη από αυτήν. Το ίδιο ισχύει και για την εντύπωση ότι η «ελληνικότητα» είναι αυτό που είμαι / θέλω να είμαι / νομίζω ότι είμαι. Καθώς και ότι στην ίδια την Ελλάδα -για να μην μιλήσουμε για άλλες χώρες- υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι οι οποίοι δεν ορίζουν αυτό που είναι και που θέλουν να είναι με βάση την «ελληνικότητα», η οποία δεν τους λέει τίποτα, αλλά στο πεδίο της πολιτικής ενδέχεται να έχουν παραπλήσιες ιδέες/επιθυμίες για το πώς να κάνουμε τη ζωή καλύτερη για τους ανθρώπους. Εάν λοιπόν θέσουμε την εξυπηρέτηση της ελληνικότητας ως παράμετρο που πρέπει υποχρεωτικά να λαμβάνει υπόψη της η «παρέμβαση για τη λύση των προβλημάτων», τότε διχάζουμε και δεν ενώνουμε. Εκτός και αν τη συνοδεύσουμε από αντίστοιχη απαίτηση για την εξυπηρέτηση της αλβανικότητας, της μακεδονικότητας, της πακιστανικότητας, της φιλιππινεζότητας, της αεθνικότητας κ.ο.κ. Ακόμα και τότε όμως είναι πιθανό να φέρουμε τους ανθρώπους σε ακόμα μεγαλύτερη αντιπαράθεση για το ποιανού η -ικότητα είναι καλύτερη, πολυτιμότερη, άξια μεγαλύτερης προστασίας κ.λπ.
25 Δεκεμβρίου, 2007 στις 1:13 μμ
bioannis
Βρίσκω οτι έχει κάποια (έστω αμυδρά) σχέση ο σύνδεσμος με όλα τα παραπάνω :
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_25/12/2007_253512
Αν δεν βρίσκεται η σχέση … το σήμα έρχεται από τη Σεούλ, έτσι για να ονειρευόμαστε αριστερές οικολογίες στα πλαίσια της φροντίδας για τον τόπο που (έτυχε) να ζούμε. Χρόνια πολλά και καλά !!
27 Δεκεμβρίου, 2007 στις 5:40 μμ
johnvellis
Συνέδριο Οικολόγων Πράσινων
http://ecogreens.wordpress.com
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 11:00 πμ
Πάνος
Η πατρίδα δεν ταυτίζεται με το έθνος – κράτος. Μπορεί κάλλιστα να είναι πολυεθνική, πολυφυλετική. Η υποστήριξη μιας κρατικής οντότητας είναι πολιτική επιλογή, η αγάπη για την πατρίδα υπαρξιακή ανάγκη. Τα σύνορα είναι αυθαίρετα, δεν μπορεί κανείς να επικαλείται το σεβασμό τους για ηθικούς λόγους – μόνο για πολιτικούς. Η πατρίδα δεν έχει σύνορα, είναι ου-τόπος, ουτοπία, όπως είχα προσπαθήσει να πω σ’ ένα παλαιότερο ποστάκι της καλύβας ( https://panosz.wordpress.com/2007/09/24/hellas/ )
Κι όμως, προς μεγάλο σκανδαλισμό των ορθολογιστών, αυτός ο ου-τόπος αποτελεί διαχρονικό και πολυσύχναστο πεδίο φανέρωσης της ταυτότητας και συνάντησης των ανθρώπων – και των Ελλήνων. Και αυτό έχει αυτονόητη (και εξαιρετικά μεγάλη) πολιτική σημασία. Κατά συνέπεια ο πατριώτης μπορεί κάλλιστα να διαφωνεί και να αντιτίθεται σε πολιτικές επιλογές του έθνους – κράτους, χωρίς αυτό να επηρεάζει στο ελάχιστο την υπαρξιακή του σχέση με την πατρίδα –ουτοπία. Και, σε μια προέκταση αυτής της παραδοχής, ο πατριώτης είναι (μπορεί να είναι) αυθεντικότατος κοσμοπολίτης!
Τι άλλο παρά πατριώτες ΚΑΙ κοσμοπολίτες ταυτόχρονα ήταν ο Έλληνας Ρήγας, ο Ιταλός Γαριβάλδης, οι ευρωπαίοι εθελοντές στην ελληνική Επανάσταση του 1821, οι εθελοντές στην Ισπανική Επανάσταση του 1936, αλλά και ο Τσε Γκεβάρα;
Πρέπει λοιπόν να διακρίνουμε την αγάπη προς την πατρίδα, από τη σχέση (που μπορεί να είναι άλλοτε άλλη) με το έθνος – κράτος και τους πολιτικούς / κοινωνικούς / οικονομικούς του καταναγκασμούς.
Ο πατριωτισμός έχει τόση σχέση με τον εθνικισμό, όση και ο φάντης με το ρετσινόλαδο. Ο πατριώτης αγαπάει – ο εθνικιστής μισεί. Ο πατριωτισμός επιθυμεί την ενότητα και την ανταλλαγή, ο εθνικισμός την επιβολή και την περιχαράκωση. Ωστόσο, η σύγχυση είναι συχνή, καθώς οι μηχανισμοί του έθνους –κράτους προωθούν τον εθνικισμό (συνήθως) υπό το άλλοθι του πατριωτισμού.
Το πολιτικό πρόβλημα για την αριστερά και την οικολογία είναι όχι να αποδεχτεί θεωρητικά την ύπαρξη και τη δυναμική του πατριωτισμού, αλλά πώς θα καταφέρει να συνδυάσει αυτή την υπαρκτή δυναμική με πολιτικά προγράμματα για την οικονομία, το περιβάλλον, τις κοινωνικές δομές. Κι αυτό θα πρέπει να το καταφέρει έχοντας μόνιμα ανοιχτό μέτωπο με τους εθνικισμούς, όπου (στα πλαίσια όποιου έθνους- κράτους) κι αν εκδηλώνονται αυτοί.
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 12:16 μμ
Αντώνης
Να πάω λίγο κόντρα;
Καθώς ο πατριωτισμός είναι η αγάπη για την πατρίδα, που είναι υπαρξιακή ανάγκη, ανήκει στη σφαίρα της οικειότητας. Σ’ αυτήν την σφαίρα οικειότητας συναντώνται οι συμπατριώτες. Το ανακάτεμα της υπαρξιακής ανάγκης με το πολιτικό παίγνιο, δηλαδή η επικάλυψη της δημόσιας σφαίρας από αυτήν της οικειότητας, είναι προβληματική και ενίοτε οδηγεί στο εξάμβλωμα του εθνικισμού. Πώς λοιπόν είναι θεμιτό να ανακατευτεί μια υπαρξιακή ανάγκη, ένα στοιχείο οικειότητας, με παιχνίδια ισχύος και πάλη εξουσίας, με τις θέσεις ενός κόμματος π.χ.; Με την παγίδα του «εξανθρωπισμού» της πολιτικής, που στην πραγματικότητα οδηγεί στην εξαφάνιση του δημόσιου χώρου; (ιδέ αποφασιστικά χέρια Κωστάκη, τζόγκινγκ Γιωργάκη, μπλέηζερ Αβραμό, χαμογελίαση Ντόρας, ετοιμολογία Μπένυ-είμαι-έξυπνος, κοκοράκια Χριστόδουλου).
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 12:31 μμ
Πάνος
Αντώνη,
αν την τοποθετήσεις «στη σφαίρα της οικειότητας» μπορεί να συμβούν ακόμα χειρότερα πράγματα… 🙂
(για να είμαι ειλικρινής, δεν καταλαβαίνω τι ακριβώς εννοείς με τον όρο αυτόν).
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 12:54 μμ
Αντώνης
Έ, λέω να αφήσουμε τα υπαρξιακά έξω από την πολιτική 🙂
Διότι στα υπαρξιακά υπάγεται και ο έρως!
(θα το κάνω λιανά, αν βρω χρόνο αργότερα)
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 1:51 μμ
aigaiopelagitis
Προσωπικά αγαπάω τα βουνά, τις λίμνες, τις θάλασσες της πατρίδας μου, αλλά έχω ένα μικρό προβληματάκι με τους ανθρώπους της, που παρόλο που λένε ουστ σε Αλβανούς, Τούρκους, Σκοπιανούς, μετανάστες, κλπ., ή λένε «δεν θα δώσουμε ούτε σπιθαμή από το πάτριο έδαφος», ταυτόχρονα κτίζουν, ρυπαίνουν, χαλάνε, καίνε, ρημάζουν και αφήνουν να χαθούν πολλές σπιθαμές του πάτριου εδάφους!
Με έναν Γερμανό που ήρθε και αγόρασε σπίτι στο νησί απ’ όπου κατάγομαι και συμμετέχει σε μια τοπική πρωτοβουλία για την προστασία του περιβάλλοντος που έχει δεχθεί μυριάδες επιθέσεις από τους ντόπιους, αισθάνομαι μεγαλύτερη συγγένεια και προτιμώ αυτόν να αποκαλώ «πατριώτη μου» (χωρίς αυτό να με κάνει βέβαια να θεωρώ τους ντόπιους «μιάσματα» – είπαμε έχω «μικρό προβληματάκι»). Επίσης, αισθάνομαι μεγάλη συγγένεια με αρκετούς (ίσως όχι όλους) Τούρκους οικολόγους και ειρηνιστές (και λίγους αριστερούς!).
Η χώρα μου (εννοώ η πλειοψηφία) μπορεί να το ανεχτεί αυτό ή θεωρεί εμένα «μίασμα» και «πέμπτη φάλαγγα»;
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 1:57 μμ
Canis
Σας ευχαριστώ που το επαναφέρατε, το θέμα είναι πραγματικά ενδιαφέρον.
Ανάγοντας την έννοια πατριωτισμός στην ετοιμολογική της ρίζα (πατέρας)
μου είναι πλέον εύκολο να κατανοήσω τη διαχρονική εγγύτητα της πατερναλιστικής αριστεράς με τον χώρο αυτό.
Όσο για την πολιτική οικολογία, φοβάμαι πως επιχειρεί να διεκδικήσει μερίδιο σε ξένα χωράφια. Ένας οικολόγος δεν έχει ανάγκει να δηλώσει σε κάποιο πολιτικό μανιφέστο πως είναι και πατριώτης (ο Αδόλφος δήλωνε και υγιεινιστής χορτοφάγος). Η επιχειρήμενη προσπάθεια να μπουν αυτά τα δύο στο ίδιο καλάθι με προβληματίζει ως προς τις σκοπιμότητες που εξυπηρετεί.
10 Ιανουαρίου, 2008 στις 2:20 μμ
Πάνος
αιγαιοπελαγίτη,
έτερον το ένα, κότερον το άλλο! Διάβασε, σε παρακαλώ το ποστάκι που δίνω στο προηγούμενο σχόλιό μου! 🙂
*
Canis,
κάθε άποψη που κατατίθεται είναι ευπρόσδεκτη. Να προσθέσω μονάχα ότι ο Αδόλφος, εκτός από υγιεινιστής και χορτοφάγος ήταν και βιτσιόζος, μέχρι θανάτου (της ανεψιάς του)
19 Ιανουαρίου, 2008 στις 9:41 μμ
bioannis
Ένα εξαιρετικό κείμενο:
Click to access Oikotheoritikos_PARAGWGISMOS.pdf
25 Ιουλίου, 2013 στις 12:30 μμ
aftercrisis
Πατριωτισμός χωρίς συγκεκριμένο πολιτικό σκεπτικό και Αριστοτελική λογική θεμελίωση είναι ιδεολογία. Δηλαδή ψευδής συνείδηση.
Είναι εντελώς μάταιο να ψάχνει κανείς για «πατριωτισμό» από ειδική «αριστερή» ή «πολιτ-οικολογική» σκοπιά.
Στο θέμα αυτό, ο Π. Κονδύλης, άν και ξεκινά από εντελώς αμφιλεγόμενη θεωρητική και φιλοσοσφική αφετηρια (αποφασιοκρατία – ντεσιζιονισμός), είναι αρκετά σαφής, απλά και μόνον γιατί έχει στοιχειώδη ρεαλισμό.
Βλ. και Ελλάδα, Ευρώπη και πατριωτισμός
http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2013/02/blog-post_8.html
25 Ιουλίου, 2013 στις 12:41 μμ
Ιωάννης
Χρόνια πολλά μετά τη συγγραφή αυτού του άρθρου, παραμένει σε εκρεμμότητα η απάντηση στο ερώτημα:
Η Ελλάδα σήμερα είναι μια ευρωπαϊκή περιφέρεια σε οξεία κρίση. Δεν φαίνεται εφικτό, ότι μπορεί η κρίση να ξεπεραστεί, μέσα στα πλαίσια της κρατικής οντότητας μας, αφού αφορά όλη την Ευρώπη, ιδίως το «νότο» της (στο βαθμό τουλάχιστον που δεν έχουν κατατεθεί σχετικές, σοβαρές προτάσεις από κανένα του χώρου της λεγόμενης αριστεράς). Πως λοιπόν μια «πατριωτική πολιτική οικολογία» θα μπορέσει να αρθρώσει τον επιζητούμενο πατριωτικό, μετανωτερικό αριστερό πολιτικό λόγο, σε ένα τόσο ευρύ πλαίσιο;
Ή μήπως, μπορεί (και πως), να υπάρξει με τα χαρακτηριστικά που περιγράφεις και να διεκδικήσει την πολιτική ηγεμονία που υπαινίσεσαι, σε συνθήκες όπου το κράτος, έχει ουσιαστικά καταλυθεί;
Με άλλα λόγια, μήπως πρέπει η πολιτική οικολογία, να αναζητήσει, μάλλον να αναδιατυπώσει μια διεθνιστική αλλά στην ουσία πατριωτική-Ευρωπαϊκή πολιτική πρόταση, και μαζί μαυτήν και συ, αγαπητέ μου Πάνο;
25 Ιουλίου, 2013 στις 12:49 μμ
aftercrisis
Ο Ιωάννης έχει δίκιο.
Συγκλίνει, άν δεν απατώμαι, με τις διαπιστώσεις του άρθρου όπου παρέπεμψα.
Η διαμάχη Όττο Μπάουερ – Κάουτσκυ γύρω στο 1910 (Ομοσπονδιακό κράτος ή απόλυτα αυτόνομο εθνικό κράτος) λέει πολύ περισσότερα, επίκαιρα και ουσιώδη για το θέμα, παρά χίλιοι τόννοι χαρτί με μεταμοντέρνα αρθρογραφία μετά το 1980 – «πατριωτικής» ή «διεθνιστικής» απόχρωσης.
25 Ιουλίου, 2013 στις 1:36 μμ
Pepermint
»Τα χαρακτηριστικά της ανθρώπινης ύπαρξης έχουν διττή προέλευση: από τη μια η πρωταρχική, της φύσης και από την άλλη η δευτερογενής, της παράδοσης και του πολιτισμού.»
Κατά την εκτίμησή μου λάθος αρχική προσέγγιση.
π.χ. Ο νομάς της στέππας ή της ερήμου που πάει χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά δίκην εισβολέως και ουχί εδραίου…ακριβώς λόγω φύσης, αλλά και θέσης.
π.χ. Ο θαλασσινός είναι πιό κοσμοπολίτης. Ο ορεισίβιος πιό αρκαδικός. Ο πεδινός είναι ο κατεξοχήν εδραίος.
Διττή προέλευση έχουν τα όντα από Ουρανό και Γη. Ο εκάστοτε πολιτισμός και η παράδοση και οι τέχνες και η φιλοσοφία είναι απόρροια και των 2 παραγόντων. Το ίδιο και η Φύσις…που ουδείς τολμά να ορίσει.
»Η επιλογή της αυτοκατάφασης (= είμαι Έλληνας) δε σημαίνει καθόλου ότι εξαιτίας της προκύπτει οποιαδήποτε αρνητικότητα προς τους άλλους (αυτό είναι εθνικισμός – κατ’ εξοχήν σημείο πολιτικής ανωριμότητας) »
Αυθαίρετο…απότοκο αντι-εμμονής της μοδός ή ιδεοληψίας συγκεκριμένων πολιτικών χώρων (σήμερα έθνη-κράτη vs φεντερασλιμός, λίγο πιό πριν εθνικισμός vs διεθνισμός και παλαιότερα έθνη-κράτη vs αυτοκρατορίες)
Η αρνητικότητα προς κάθε τι »αρνητικό» με την »αντικειμενική» κοινή έννοια του όρου προκύπτει από τα πεπραγμένα ατόμων και συλλογικοτήτων στο διηνεκές της ιστορίας…και ουχί από ιδεοληψίες εκ του πουθενά. Παρόλα αυτά πολλάκις ο καθένας έχει την δική του ερμηνεία περί κακού.
Ο δε εθνικισμός (όπως και κάθε δύναμη-ενέργεια άλλωστε) αναλόγως της τοποθέτησής του παίρνει θετικές και αρνητικές χροιές. Οπου υπάρχει κατανομή δεν χωράνε ταμπέλες-αφορισμοί και γουρουνηδοσακηδόν γενικεύσεις-υπεραπλουστεύσεις._
Εκτός αυτού…μπορεί το αρνητικό του χτες να γίνει θετικό του αύριο και τούμπαλιν (για όλους τους -ισμούς αυτό).
»Η ελληνική κοινωνία, ας πούμε, διαθέτει ταυτόχρονα και μετα- εθνική / κοσμοπολίτικη διανόηση»
🙂 🙂 :-)….μόνο που σταμάτησε να συχνάζει στο Κολωνάκι γιατί γελάνε και οι πέτρες μαζί της…Βέβαια η δεξιά διανόηση…δεν υπάρχει ή αν υπάρχει πάει στο πυρ το εξώτερον.
»Αργά ή γρήγορα οι Έλληνες θα πρέπει να τα (ξανα)διαβάσουν – και η αριστερά του μέλλοντος (όπως την προσδιόρισα) θα αυτοκτονήσει πολιτικά για μια ακόμα φορά αν αφήσει να κάνουν την ανάγνωση οι εθνικιστές, οι ακροδεξιοί και το παπαδαριό της χώρας. »
🙂
είναι δηλαδή το όλον….ο ετεροπροσδιορισμός έναντι…των »αρνητικοτήτων». Προφανώς όμως για όλους τους υπολοίπους η αρνητικότητα…πάει στην απέναντι όχθη. Εντελώς διακριτικά δε…αποφεύγεται η οπτική των δεξιών και των κεντρώων !!!
αχ αυτά τα κακά παπαδαριά…(βαθύς αναστεναγμός) και οι κακοί ακροδεξιοί και οι κάκιστοι εθνικιστές (γέλια μαζί).
»Όλη η τιτάνια (αποτυχημένη) προσπάθεια που έκαναν εκατομμύρια αριστεροί στο μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα, το επιβεβαιώνει. »
Αδιάψευστος μάρτυρας οι εκατόμβες ανά τον κόσμο και η επιτυχία των σοσιαλιστικών πειραμάτων σε Ασία-Ευρώπη-Λατινική Αμερική (πλην Αγκόλας). Τιτάνια όντως…
»Τι απ’ όλα αυτά είναι «υλικό» και τι κινείται στο χώρο του «φαντασιακού» δεν έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία – και αφορά κυρίως τους τεχνοκράτες της ιστορίας και της κοινωνιολογίας και την προσπάθειά τους να το προσδιορίσουν και να το ταξινομήσουν. »
Νομίζεις…αγαπητέ γιατί δεν γνωρίζεις, ούτε και πιστεύεις. Αν πίστευες θα γνώριζες. Αν γνώριζες θα πίστευες.
»Η συλλογική συνείδηση (μπορούμε να την πούμε και «ταυτότητα») μπορεί να είναι «τεχνητή», αλλά δεν παύει να είναι μια πραγματικότητα»
vritual reality ? :-)….άφωνoWoW
»Και αυτό θα ισχύει τουλάχιστο μέχρις ότου καταργηθούν τα εθνικά κράτη, δηλαδή ισχύει απολύτως για το παρόν και για το ορατό μέλλον.»
o βήχας και οι επιθυμίες δεν κρύβονται 🙂
»Κανείς δε μπορεί να υποδείξει στους ανθρώπους αν πρέπει να αγαπάνε το χωριό τους / την πατρίδα τους. Αλλά αν η πολιτική της αριστεράς και της πολιτικής οικολογίας αγνοεί /βάζει ως στόχο/ χλευάζει αυτή την αγάπη, τότε πρόκειται για μια από χέρι αποτυχημένη πολιτική.»
μετά έρχεται το κούνημα του δακτύλου και μετά ο φόρος αίματος στους »αντιδραστικούς»
Επιμύθιον
είπαμε ότι ο κόσμος θα τραβήξει δεξιά
προφανώς το κειμενάκι…είναι μιά αρχική ένδειξη της τακτικής αναδιπλώσεως που θα επιχειρήσει η αριστερά για να μην εξοβελιστεί άπαξ δια παντός…από το παρασκήνιο
Δεν μπορώ να κρίνω το αγαθόν των προθέσεων ή το φαρισαϊκόν.
Σίγουρα είναι ένα βήμα θετικό το όλον αρκετά μακρυά από την προδιαγραφή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν με συγκινεί.
25 Ιουλίου, 2013 στις 1:51 μμ
Πάνος
Σωστός: μη κρίνετε ίνα μη κριθείτε! 🙂
Εκτός αν ομιλείς ως άλλος Παύλος (στο συνέδριο των Ιουδαίων): Αδελφοί, Φαρισαίος ειμί, υιός Φαρισαίου! 😉
25 Ιουλίου, 2013 στις 2:10 μμ
Pepermint
…Πάνο τώρα διαπίστωσα ότι είναι δικό σου…και παλαιόν. Ειλικρινά μιλάω.
Γράψε λάθος. Σαφώς και σου αναγνωρίζω το αγαθόν των προθέσεων.
έχεις κάθε δίκαιο να διαμαρτύρεσαι μετά από τόσο φλερτ 😉
sorry
25 Ιουλίου, 2013 στις 2:34 μμ
Left G700
Φίλε Πάνο,
Χαιρετίζω θερμά την ανάρτηση ενός σοβαρού και δικού σου κειμένου. Για το περιεχόμενό του, θα κάνω κάποιες παρατηρήσεις αργότερα. Για την ώρα να συνεισφέρω το κατά δύναμη στην όσο το δυνατόν καλύτερη μορφή του.
Στη δεύτερη αράδα τής τέταρτης παραγράφου πρέπει να λείπει ένα να («πρέπει να βλέπει»). Η παράλειψη δεν καθιστά αδύνατη την κατανόηση, αλλά και η αποκατάστασή της δεν βλάπτει! 🙂 Και στην ενδέκατη σειρά τής ίδιας παραγράφου υπάρχει μία ακυρολεξία (εκ παραδρομής ασφαλώς, γιατί την κατέχεις επαρκώς την ελληνική): «είτε σε τοπικό, από τους καθέκαστα??? δυνάστες».
Δεν μπορώ να το αποδείξω, αλλά αυτό το σχόλιο δεν αποσκοπεί στην ‘‘πώληση εξυπνάδας’’, αλλά μόνο, όπως είδη είπα, στη βελτίωση κάποιων ψεγαδιών (που, άλλωστε, παρόμοια καταφέρνουν να τρυπώνουν στα κείμενα όλων μας). Ελπίζω να γίνει πιστευτό αυτό, τουλάχιστον από εσένα και ορισμένους άλλους αναγνώστες. Διαφορετικά, με βλέπω σε γκουλάγκ, να μαζεύω πατάτες με σπιρτόξυλα για σκαπτικό! 🙂
Τα λέμε
25 Ιουλίου, 2013 στις 2:43 μμ
Πάνος
Λεφτ,
την πρώτη παρατήρηση θα πάω να τη δω – και να διορθώσω την αβλεψία.
Η δεύτερη αφορά μια έκφραση ίσως εξεζητημένη, αλλά νοηματικά σωστή. Εννοεί τους επιτόπου δυνάστες, σε κάθε ξεχωριστή κρατική δομή, σε κάθε επιμέρους σύστημα εξουσίας.
Θενξ!
*
Χαίρομαι που η παλιά αυτή θεωρητικούρα εξακολουθεί να προξενεί κάποιο ενδιαφέρον. Εννοείται ότι θα προσπαθήσω να απαντήσω στα νέα σχόλια – του πεπ μη εξαιρουμένου, βεβαίως 😉
25 Ιουλίου, 2013 στις 6:14 μμ
Πάνος
αφτερ:
Ισχύει και το αντίστροφο: πατριωτισμός με συγκεκριμένο πολιτικό σκεπτικό και με Αριστοτελική λογική θεμελίωση είναι ιδεολογία. Δηλαδή ψευδής συνείδηση.
Ποιος βάζει τα κριτήρια; Ποιος αξιολογεί αν η θεμελίωση είναι γερή ή μπάζει; Υπάρχει κάποιου είδους αντικειμενικότητα σε όλο αυτό – ειδικά στην εποχή μας, όπου η Αριστοτελική λογική έχει τόσο γερούς αντιπάλους;
Το πραγματικά ενδιαφέρον είναι ότι η «ψευδής συνείδηση» δημιουργεί αληθινά πολιτικά γεγονότα – η ακολουθία των οποίων πολλές φορές αυτονομείται από την αρχική της αφετηρία.
Στο κείμενό μου, επίσης, δεν μίλησα καθόλου για «αριστερό» πατριωτισμό – δεν υφίσταται τέτοιο πράγμα, όπως δεν υπάρχει και «δεξιός» πατριωτισμός. Η έννοια είναι εκτός γραμμής . Προσπάθησα να ανιχνεύσω τη στάση της αριστεράς απέναντι στον πατριωτισμό, χωρίς συνοδό επίθετο. Αυτόν που υπάρχει υπερ- πολιτικά και αφορά κάποια πλευρά καθενός, στη μεγάλη (νομίζω) πλειοψηφία των ανθρώπων της εποχής μας.
Το κείμενο του συνδέσμου που παραπέμπεις (το δικό σου, του Κονδύλη δεν το διάβασα) εξετάζει θέματα ταυτότητας, που είναι κάτι διαφορετικό.
25 Ιουλίου, 2013 στις 6:33 μμ
Πάνος
Ιωάννη (12. 41 μμ)
έχεις δίκιο ως προς το ότι τα προβλήματα είναι διεθνικά και (σε κάθε περίπτωση) είναι εντελώς αδύνατον να λυθούν σε στενά, επιμέρους, πλαίσια.
Δεν νομίζω όμως ότι υπάρχει ο παραμικρό περιθώριο να συζητάμε για ένα «ευρωπαϊκό [μεγα]-κράτος» σήμερα: η Ευρώπη βαδίζει στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση!
Τέτοια μεγάλα κρατικά μορφώματα υπήρξαν πολλά στην Ιστορία. Όλα όμως είχαν μια σαφή πηγή εξουσίας εντός τους, η οποία επικυριαρχούσε.
Για να συζητήσουμε σοβαρά για «ευρωπαϊκό κράτος» (που θα επιλύσει αποτελεσματικότερα τα προβλήματα που δημιουργεί η κρίση) πρέπει να εξασφαλιστεί ότι αυτό δεν θα είναι το άλλοθι για μια νέας μορφής επικυριαρχία.
Τέτοια προοπτική δεν υπάρχει σήμερα, ούτε καν στο βάθος του ορίζοντα. Προσωπικά θεωρώ (επιπλέον) ότι η «Ενωμένη Ευρώπη» είναι ήδη ξεπερασμένος (και άνευ αξίας) στόχος – αλλά αυτό είναι μια άλλη μεγάλη συζήτηση.
Προτιμώ, λοιπόν, να εμβαθύνουν οι Ευρωπαίοι την διακρατική τους συνεργασία, η οποία μπορεί να έχει συγκεκριμένα (απτά) αποτελέσματα, αντί να πετάνε τη μπάλα στην εξέδρα επικαλούμενοι μελλοντικούς λαγούς με πετραχήλια.
25 Ιουλίου, 2013 στις 6:52 μμ
aftercrisis
@ Πάνο, προφανώς η διαφορά μας έχει να κάνει με διαφορετικές (συζητήσιμες…) αφετηρίες. Τη δική μου την εντάσσω στην παράδοση του «ορθού λόγου» και του ρεαλισμού, που προφανώς χωρίς την Αριστοτελική βάση δεν στέκει. Δεν αμφισβητώ βέβαια, ότι η βάση αυτή έχει ισχυρούς αντιπάλους…
Ποιός βάζει τα κριτήρια και αξιολογεί; Η ίδια η κριτική σκέψη, μέσα στα κοινωνικά και ιστορικά της συμφραζόμενα. Η μαρξιστική ανάγνωση τα αποκαλεί «κοινωνικούς αγώνες», η παράδοση του ιδεαλιστικού ορθολογισμού («μπαμπάδες» ο Κάντ, ο Χέγκελ) τα αποκαλεί «πνευματική εξέλιξη».
Ο πατριωτισμός έχει να κάνει κυρίως με την ταυτότητα, εθνική και όχι μόνον: Τι πιστεύουμε ότι είμαστε, σε ποιό «μεγαλύτερο όλον» νομίζουμε ότι ανήκουμε. «Πιστεύουμε και νομίζουμε» – είναι θέμα πεποίθησης. Αλλά οι πεποιθήσεις επιδέχονται αξιολόγησης και ορθολογικής κρίσης. Δεν καταληγουν αναγκαστικά «ψευδής συνείδηση». Εδώ είναι που δεν συμφωνώ με την οπτική του Π. Κονδύλη: Στον Κονδύλη δεν υπάρχει «αξία» και «αξιολόγηση», σ’ αυτόν όλα τα νοήματα είναι εργαλειακά κατασκευάσματα.
Ο Κονδύλης έχει ρεαλιστική εικόνα του κόσμου. Διακρίνει αυτό που υπάρχει. Αλλά δεν βλέπει κανένα «δέον», κανένα «πρέπει», τίποτε το κανονιστικό και αξιολογικό. Anything goes.
Ο «ανθρωπός» του είναι προ-Καντιανός και ταυτόχρονα μεταμοντέρνος, η ιστορία του χωρις υποκείμενο, τύπου Αλτουσέρ – Μπαντιού.
25 Ιουλίου, 2013 στις 7:00 μμ
aftercrisis
Ο Π. Κονδύλης γράφει επι λέξει (ρεαλιστικά) για την Ευρώπη: «Το ισοζύγιο, η συγκυριαρχία και η ηγεμονία είναι εξίσου δυνατές μορφές, όπως είναι και διάφορες μικτές μορφές εθνικού και πολυεθνικού κράτους».
Δεν αξιολογεί τις μορφές αυτές – αυτός γενικά δεν αξιολογεί. Λέει οτι μπορεί να προκύψει κάποια από αυτές, εξαιτίας της τροπής των πραγμάτων.
25 Ιουλίου, 2013 στις 7:13 μμ
Πάνος
πεπ (1.36 μμ)
ο εθνικισμός υπήρξε γόνιμος ιστορικά, πχ όταν ξεθεμελίωνε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επειδή όμως κάθε τι περικλείει και το αντίθετό του, ο εθνικισμός πάλι ήταν (είναι) η αφετηρία για απερίγραπτα εγκλήματα – μέχρι γενοκτονίες.
ἔστιν καὶ ἔσται (το λοιπόν) πῦρ ἀείζωον ἁπτόμενον μέτρα καὶ ἀποσβεννύμενον μέτρα – εννοώ στην κριτική μας προσέγγιση του θέματος: σήμερα ο εθνικισμός είναι μεγάλη ζημιά.
Για να στο πω και αλλιώς, εθνικισμός είναι ο πατριωτισμός των κομπλεξικών, αυτών που έχουν πρόβλημα με τον ίδιο τους τον εαυτό. Ενίοτε, ανίατο.
25 Ιουλίου, 2013 στις 7:16 μμ
Πάνος
αφτερ,
εμείς όμως συζητάμε στο επίπεδο της πολιτικής επιλογής. Η οποία έχει το χαρακτηριστικό ότι είναι συγκεκριμένη. Πχ μεταφορά αρμοδιοτήτων από εθνικά σε ευρωπαϊκά σώματα.
25 Ιουλίου, 2013 στις 7:25 μμ
zepos
«Για να στο πω και αλλιώς, εθνικισμός είναι ο πατριωτισμός των κομπλεξικών, αυτών που έχουν πρόβλημα με τον ίδιο τους τον εαυτό. Ενίοτε, ανίατο.»
Αφερίμ γιατρέ…
25 Ιουλίου, 2013 στις 7:30 μμ
aftercrisis
Ακριβώς. Και εδώ τίθεται θέμα «δέοντος», αξιολόγησης.
Υπάρχουν αξιολογήσεις από διάφορες κατευθύνσεις (ορθολογικές κατά την γνώμη μου), που συγκλίνουν με ενδιαφέροντα τρόπο: Αναφέρω ενδεικτικά τις κλασικές Χάμπερμας, Κον-Μπεντιτ,
Κρίστεβα,
http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2013/05/blog-post.html
αλλά επίσης και Wolfgang Münchau
http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2013/07/blog-post_3.html
και γιατί όχι, Γιάννης Μηλιός
http://aftercrisisblog.blogspot.gr/2013/04/blog-post_5488.html
25 Ιουλίου, 2013 στις 10:37 μμ
Pepermint
…με εξέπληξες Πάνο
γιατί έχεις μετακινηθεί από το ιστορικό του 2007 σαφώς…
Να ξεκαθαρίσουμε ότι άλλο πράμα είναι ο Ορθολογισμός και άλλο ο Ρασιοναλισμός.
Αλλο ο Ορθός Λόγος (Σοφία Ορθή) και άλλο το Ratio (φραγκική στρέβλωσις για την οποία ευθύνεται άθελά του ο Πλήθωνας που με την σειρά του στρέβλωσε πολύ πριν τον Εγελο, τον Πλάτωνα).
Συμφωνώ τα μάλα στο »πατριωτισμός με συγκεκριμένο πολιτικό σκεπτικό και με Αριστοτελική λογική θεμελίωση είναι ιδεολογία. Δηλαδή ψευδής συνείδηση.»
Αυτό ισχύει για όλες τις ιδεολογίες προϊόντα ανθρωπίνων νοών (πεπερασμένες…όχι peper).
Συμφωνώ τα μάλα και στο »Όλα όμως είχαν μια σαφή πηγή εξουσίας εντός τους, η οποία επικυριαρχούσε. »
Αυτό είναι και η σειρά όπου η παλαιά τάξη, πέφτει από την νέα…η οποία με την σειρά της παλιώνει και πέφτει από μιά »τάση» της νέας, ακόμα πιό νέα. Η άνθρωποι της εξουσίας ως αυλή είναι ιστορικώς πάντα μεταξύ μετριότητας και αθλιότητας….ενώ οι αντιεξουσιαστές μεταξύ αθλιότητας και θερσιτισμού (ως προς το συμπλεγματικόν του Ιζνογκούντ)
Πολλάκις ο βασιλιάς είναι ok…έστω και γυμνός, αλλά ως γνωστόν μπάτλερς always did it.
Το παρελθόν δεν θα είναι ποτέ ξανά το ίδιο…για να το πούμε υπερβατικά.
Και εφόσον πραγματοποίησες άλμα στον λόγο σου….μου αρέ και συμφωνώ τα μάλα και στο »Το πραγματικά ενδιαφέρον είναι ότι η “ψευδής συνείδηση” δημιουργεί αληθινά πολιτικά γεγονότα – η ακολουθία των οποίων πολλές φορές αυτονομείται από την αρχική της αφετηρία. »
»Στο κείμενό μου, επίσης, δεν μίλησα καθόλου για “αριστερό” πατριωτισμό – δεν υφίσταται τέτοιο πράγμα, όπως δεν υπάρχει και “δεξιός” πατριωτισμός.»
Στο πλαίσιο…του ωκεανού μείξης ψέμματος και αληθείας, υφίστανται. Αλλά όπως είπα η εκάστοτε δύναμη και η ενέργειά της παίρνει πρόσημα σε σχέση με τον χώρο και τον χρόνο και κυρίως στο αν δρα ως μέρος εναντιότητας σε ξέχωρα βασίλεια ή ως αντίθεσης στο ίδιο.
Σε κατάσταση τελειότητας δεν θα υπάρχει ούτε το συνοδό επίθετο, ούτε και ο συνοδός (διότι σπάζοντας τον αδιαπέραστο δακτύλιο το κοσμημένο-συντελεσμένο…θα έχει γίνει το ίδιο απελεύθερο…το ίδιο δορυφόρος και συνοδός αλλά και »δημιουργός» της επόμενης φάσης).
Εδώ μπορούμε να μιλήσουμε αραμαϊκά και να πάμε στο βύθον. Αντί αυτού όμως υπάρχει το εξής απλό. Η Εμφασις…είναι ταυτοχρόνως η μεγαλύτερη πλάνη και η μεγαλύτερη πραγματικότητα. Διότι είναι παράγων μέγας. Πιάνει από τα πολύ πάνω…και φτάνει μέχρι την ύβρη της απουσίας φωτός.
»ο εθνικισμός υπήρξε γόνιμος ιστορικά, πχ όταν ξεθεμελίωνε την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Επειδή όμως κάθε τι περικλείει και το αντίθετό του, ο εθνικισμός πάλι ήταν (είναι) η αφετηρία για απερίγραπτα εγκλήματα – μέχρι γενοκτονίες.»
Είναι αυτό που λέμε για την τοποθέτηση μιας δύναμης (αν είναι σε στάση, σε κίνηση, σε ταυτότητα ή ετερότητα και βέβαια το μέγεθος της κόσμησής της αν υπάρχει). Για το παραπάνω πάντως υπάρχουν και αρκετές δικαιολογημένες ή αδικαιολόγητες ενστάσεις (από αυτοκρατορικούς αλλά και από »αιρετικούς» μεγάλους θεολόγους όπως π.χ. ο Ρωμανίδης). Οπως και για το δεύτερο υπάρχουν ενστάσεις (π.χ. όλες οι μεγάλες φασούλες και όλοι οι μεγάλοι άνδρες είναι σαφώς εγκληματίες. Αυτό που αλλάζει τον χαρακτηρισμό είναι αν η αναμφισβήτη εγκληματικότητά τους συνδιάζεται ή όχι με βαρβαρότητα…τα έχουμε ψιλοαναφέρει εδώ και είναι τεράστιο θέμα τα »θηρία» και ο ρόλος τους).
Αυτό συμβαίνει γιατί και τα όντα…ακολουθούν το ίδιο κοσμικό pattern. Εχουν διαφορετικό ρυθμό, από διαφορετικούς κρατήρες τα κράματά τους και σε άλλη αποθήκες οι επιστροφές τους. Για αυτό μιλάμε ακόμα για »σφαγείο» της ανθρωπότητας…μέχρι της συντέλειάς του (τελείωσις σε πλανητικές διαστάσεις).
Αυτό που λέει ο παππούς νο 2 έχει να κάνει με αυτό που διδάσκοταν στους Ορφικούς. Είναι ουσιαστικά το σήμα (εκπομπή δίκην πάλσαρ ήχου και φωτός…ήτοι των 2 εμφάσεων του Φάνητος…εξ΄ου και το όνομα του τελευταίου)
Τι είναι ο κόσμος ? Είναι μιά στιγμή. Ενα Φάνης-Νύκτα Εν. Ενα Πέρας-Απειρία Εν. Ποιά είναι η απειρία (όχι άπειρον) ?
Είναι η πρώτερη κατάσταση της Νυκτός. Ποιός δίδει το πέρας ?
Ο Φάνης. Ως τι το δίδει ? Ως ρύση της στιγμής.
Είναι το »Εγένετο Φως» !
Μια στιγμή δυνάμει. Στιγμή άπιαστη. Και τι είναι η Στιγμή ?
Είναι η ρύσις της σταγόνος….εκ του απολύτου και Αχραντου Ενός (για αυτό λέμε στην Ορθοδοξία ότι εκρέει), προκειμένου να κάνει κόσμον. Είναι ο Ερως, δηλαδή Αυτός Καθαυτός ο Λόγος.
Συμφωνώ τα μάλα και με την προσέγγισή σου περί αρχής του τέλους…γιουρόπας κ.λ.π.
Η τελευταία ετυμολογικώς είναι ένας μεγάλος κρατήρ. Μιά ευρεία Ωπή…και η Ωπή είναι πυρηνικός αντιδραστήρ, για αυτό και μας μάθανε οι πατεράδες μας το γνωστόν περί προσοχής του Πουλιού και της διεισδύσεως αυτο.
Ζημιά στην εποχή μας κάνουν όλες οι ιδεολογίες και οι κατακπληκτικοί (φαινομενικά συγκρουόμενοι) διανοούμενοι παλαιοί και νέοι…από τους οποίους ξέρουμε ότι ξέρουμε. Το έχω ξαναπεί και θα το ξαναπώ.
Οπως είναι παγίς…αλλά και κλείδα διαφυγής τα έπη του παππού νο 1 (πλειάδα ηρώων για πλήρη ταύτιση αναλόγως της κολοκυθόπιττας)…το ίδιο και οι ιδεολογίες. Από την στιγμή που θα υπάρξει ταύτιση…λιγοστεύουν οι επιλογές »διαφυγής».
Από τις ρωγμές παλαιών και νέων τολμηρών περιπατητών του αγνώστου, διαφαίνεται ότι έχουμε δύο τρόπους για να πετύχουμε κάτι τέτοιο. Μία που προκύπτει ακολουθώντας ακέραια και με αρετή τους νόμους του μηχανισμού, ας το πούμε έτσι, πηγαίνοντας δηλαδή με το ρεύμα, και μία που προκύπτει από κάποια δική μας γενναία δράση απελευθέρωσης ή απόδρασης…κόντρα στο ρεύμα (η ατραπός του τρελλού ζερό που πάει ανάποδα).
Αυτά στη μυστική παράδοση θα τα συναντήσεις ως »μονοπάτι της υπηρεσίας» (ιπποτικό) και ως »μονοπάτι του πολεμιστή» (πειρατικό). Και τα δύο, στην αυθεντική τους μορφή, είναι πολύ σεβαστά. Είναι μεγάλο το θέμα…και όχι για τώρα όμως αλλά συνδεέται με όλα όσα λέμε.
Μπορείς να κάνεις τις συσχετίσεις με τα αναγραφόμενα στο θέμα…όπως σου έρχονται.
Το παραπάνω μπορούμε να το πούμε και αλλιώς. Υπάρχουν δύο τρόποι ένωσης του Εγώ με το Όλον.
ή να χάσεις το Εγώ και άρα να μπορείς να είσαι οτιδήποτε, τα πάντα, να χάσεις τόσα πολλά που να γίνεις τα πάντα.
ή να μεγαλώσεις το Εγώ τόσο πολύ ώστε να συμπεριλαμβάνει τα πάντα, να γίνεις εσύ τα πάντα, να είσαι τα πάντα.
Παραδοσιακά, αυτά είναι επίσης δύο μονοπάτια, εξίσου πολύ σεβαστά.
Προσωρινά, εγώ πιστεύω στην καλλιέργεια του Εγώ-Ολον, στην εκπαίδευση και εξοπλισμό του,
και στην προετοιμασία της σύγκρουσης με τον σκοτεινό εαυτό μας, δηλαδή την τελική μονομαχία μαζί με τον «Ένοικο στο Κατώφλι»…αν έχεις ακούσει περί θυρωρών και πυλωρών.
Εν κατακλείδι, ως πέπερ πιστεύω ότι απλά αρκεί να είμαστε καλοί άνθρωποι, ενάρετοι, καλοί στοχαστές, καλοί εξερευνητές…και να κοινωνούμε τακτικώς.
Δηλαδή, σαν να λέμε, είμαι με τους Προσκόπους!…;-)
Από την άλλη, πιστεύω στην περιπέτεια.
Η μεγαλύτερη περιπέτεια ενός ανθρώπου είναι να γνωρίσει την ψυχή του, και μετά μέσα από αυτήν να γνωρίσει την ψυχή του κόσμου…και μετά την παγκόσμια ψυχή.
κλείνω και σου βάζω ένα κουίζ για δυνατούς παίκτες only
Πως το έλεγε ο παπούς νο 2 το »γνώθι σ αυτόν» ?…για να σε παραδεχτώ ως original Ηρακλείτιο φαν και όχι μόνο 😉
25 Ιουλίου, 2013 στις 11:54 μμ
Πάνος
Αύριο. Χαλβάδιαζα τη θάλασσα & εδιζησάμην εμεωυτόν συνοδεία μπυρών, οπότε… 😉
26 Ιουλίου, 2013 στις 11:21 μμ
Left G700
Ορέ Πάνο! Γιατί το απέσυρες το ποστ από τη (νέα) θέση του στην πρώτη σελίδα;;; Να τελειώσω το σχόλιο που ετοιμάζω για να το δεις εσύ (και αν); Έχει νόημα αυτό; Και εν πάση περιπτώσει, έχει νόημα για έναν …Χατζηπαναγή;;; 😉
Για κανόνισε να το επαναφέρεις! Ορίστε μας!
🙂
Tα λέμε
27 Ιουλίου, 2013 στις 12:03 πμ
Πάνος
λεφτ,
η πρώτη θέση:
α. δεν είναι μόνιμη (η μονιμότητα ως έννοια δεν υπάρχει στην καλύβα – επιμένει ο σχολιαστής επ’ αυτού)
β. έχει ακόμα μικρότερη διάρκεια για τα παλιά ποστ
γ. ειδικά όταν ΔΕΝ προσελκύουν το ενδιαφέρον των καλυβίστας, μετά την πρώτη μέρα (τα στατιστικά είναι αδιάψευστος μάρτυρας)
Συνεπώς, επιστροφή δεν υπάρχει. Ωστόσο, το σχόλιό σου θα το δω κι εγώ και το φαν κλαμπ των λεφτ -θαυμαστών, υποθέτω. Όσο για τον Χ»παναγή (πήγαινα στο γήπεδο για χάρη του, αρχές δεκαετίας ’80) είχε εκπληκτικά γρήγορες (εκτός από μαγευτικά όμορφες) αντιδράσεις 😉
27 Ιουλίου, 2013 στις 10:57 πμ
Left G700
«Όσο για τον Χ”παναγή (πήγαινα στο γήπεδο για χάρη του, αρχές δεκαετίας ’80) είχε εκπληκτικά γρήγορες (εκτός από μαγευτικά όμορφες) αντιδράσεις 😉 »
Γιατρέ μου, εγώ το ξέρω ότι δεν είμαι Χατζηπαναγής! Οι σχολιαστές όμως το ξέρουν; 🙂
28 Απριλίου, 2014 στις 1:26 πμ
Η αριστερά ή θα είναι πατριωτική δύναμη ή θα επιστρέψει στο περιθώριο | Η καλύβα ψηλά στο βουνό
[…] * …πρέπει να ξεκαθαρίσουμε αν θέλουμε να κάνουμε πολιτική για τους πραγματικούς ανθρώπους και όχι για κάποια φανταστικά, ανύπαρκτα όντα, που εναρμονίζονται αδιαμαρτύρητα με τις αφετηριακές ιδεοληψίες των «πολιτικών». Αν θέλουμε να κάνουμε πολιτική που να οδηγεί σε αποτελέσματα – και αν δεν μας αρκεί η αλληλοεπιβεβαίωση στα πλαίσια μιας πολιτικής σέχτας/ στείρας «πρωτοπορίας». Η αριστερά της μυθολογικής σκέψης, που δεν πήρε ποτέ υπόψη σε ποιους απευθύνεται, έχει αποτύχει αναφανδόν… * Η αριστερά ή θα είναι πατριωτική ή δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά, ως σημαντική πολιτική συνιστώσα – το αυτό ισχύει και για την πολιτική οικολογία, η οποία φαίνεται (βλ. την πρόσφατη πολιτική στάση της απέναντι στο θέμα του ονόματος της ΠΓΔΜ) ότι κληρονομεί / ενσωματώνει αυτοκαταστροφικές επιλογές καταγγελίας του εγχώριου και ταυτόχρονης υποστήριξης του …αλλοδαπού εθνικισμού. * Πηγή: https://panosz.wordpress.com/2008/01/11/left_ecology_patriotism/ […]
28 Αυγούστου, 2016 στις 7:08 μμ
Αριστερά, Οικολογία και πατριωτισμός – Σημειώσεις για τον Εμφύλιο
[…] Πηγή: Αριστερά, Οικολογία και πατριωτισμός | Η καλύβα ψηλά στ… […]