photo

1.

Αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι τίποτα διαφορετικό από μια ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα: οικονομική ευημερία + ποιότητα ζωής. Το ερώτημα που τίθεται είναι: υπάρχει ή μπορεί να υπάρξει μια τέτοια ανάπτυξη, που να ισορροπεί  με το περιβάλλον ή πρόκειται για μια ακόμα άσκηση στο χώρο του φαντασιακού;

2.

Το υπόδειγμα που κυριαρχεί, αμφισβητούμενο πλέον, είναι να συνεχιστεί η ανάπτυξη όπως είναι σήμερα, στο διηνεκές. Με κάποιες μαγικές προσθήκες, που, υποτίθεται, θα το επιτρέψουν: βιοτεχνολογία, μεταλλαγμένη γεωργία, βιομηχανία διαχείρισης των απορριμμάτων κλπ. Ο όρος «πράσινη ανάπτυξη», αν και πολιτικά νεφελώδης, χρησιμοποιείται από πολλούς για να συμπεριλάβει το σύνολο των δράσεων που θα μας επιτρέψουν να διατηρήσουμε το παρόν επίπεδο ευημερίας και κατανάλωσης, στο δυτικό κόσμο, χωρίς περαιτέρω βλάβη των οικοσυστημάτων. Είναι αυτό εφικτό;

3.

Για να καταλάβουμε τι εστί αειφόρος, βιώσιμη ή πράσινη ανάπτυξη, θα πρέπει πρώτα να αφήσουμε κατά μέρος τα επίθετα και να δούμε το ουσιαστικό: τι είναι ανάπτυξη. Μπορούμε να την ορίσουμε ως το σύνολο των δράσεων που μετατρέπουν συστηματικά και χωρίς όρια σε εμπορεύματα τη σχέση των ανθρώπων μεταξύ τους, καθώς και τις σχέσεις των ανθρώπων με τη φύση και προσπαθούν να αποκομίσουν κέρδος από τη διαχείριση και την εκμετάλλευση αυτών των σχέσεων. Αν ισχύει αυτός ο ορισμός του ουσιαστικού, τότε τα επίθετα (αειφόρος, βιώσιμη, πράσινη) δεν είναι τίποτε περισσότερο από λέξεις- ξόρκια.

4.

Στρατηγική επιλογή του υπαρκτού καπιταλισμού και όρος της επιβίωσής του είναι η διαιώνιση της  ανάπτυξης, όπως υλοποιήθηκε τους δύο τελευταίους αιώνες. Έστω κι αν χρειαστεί αυτή να συνοδεύεται με οποιοδήποτε επίθετο. Έστω κι αν εμπλουτίζεται με μια οικολογική συνιστώσα. Το ερώτημα είναι αν αυτή η επιλογή είναι ρεαλιστική και αν συνάδει με τα συμφέροντα των ανθρώπων και του πλανήτη.

5.

Η αναπτυξιακή διαδικασία υπόκειται στην εντροπία; Δηλαδή, μπορούμε να κατασκευάσουμε ακόμα περισσότερα καταναλωτικά αγαθά (αυτοκίνητα, οικιακές συσκευές κλπ) για όλο και περισσότερους καταναλωτές, χωρίς ταυτόχρονα να παράγουμε ακόμα περισσότερα απόβλητα; Η απάντηση στο ερώτημα δίνει τα όρια της ανάπτυξης και ταυτόχρονα του πολιτικού συστήματος που τη διαχειρίζεται: αν ναι, τότε ο καπιταλισμός έχει λαμπρό μέλλον. Αν όχι, ο πλανήτης με τον υπαρκτό καπιταλισμό του, δεν έχει κανένα μέλλον.

6.

Πρέπει να εξετάσουμε με σοβαρότητα την εναλλακτική πρόταση της απο-ανάπτυξης. Αν, ως υπόθεση εργασίας προς το παρόν, την επιλέξουμε ως θεωρητική και πολιτική λύση, πρέπει να ξεχάσουμε τους όρους της αειφόρου, βιώσιμης, πράσινης κλπ ανάπτυξης και να περιγράψουμε νέους. Στους οποίους πρέπει απαραίτητα να περιέχεται, ως βασική ιδεολογική και πολιτική συνιστώσα, η αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης, σε τοπικό και πλανητικό επίπεδο.

7.

Ουσιαστικά γίνεται λόγος για μια ριζική αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και των μεγεθών της οικονομίας. Για μια γεωργία οικολογική και συμβατή με το περιβάλλον. Για επιστροφή των εσωτερικών και διεθνών μεταναστών στις αρχικές τους εστίες και σταδιακή σμίκρυνση των μεγα-πόλεων του πλανήτη. Για επιλογή της τοπικότητας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Για κατάργηση των στρατιωτικών εξοπλισμών. Και πάνω απ’ όλα, για τη ριζική αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου που επικρατεί σήμερα: πρέπει να μάθουμε να ζούμε καταναλώνοντας λιγότερους οικονομικούς, δηλαδή φυσικούς, πόρους.

8.

Αυτό καθόλου δε σημαίνει ότι ο άνθρωπος, ο δυτικός άνθρωπος αν θέλετε, θα φτωχύνει ή θα γίνει δυστυχής. Θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο: ο άνθρωπος θα έχει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες πραγματικού πλούτου, καθώς η αλλαγή της αντίληψης για το επίπεδο ζωής θα βοηθήσει σημαντικά σε πολλαπλά πεδία: στις ανθρώπινες σχέσεις, στην οικολογική και κοινωνική ασφάλεια, στην εκ νέου ανακάλυψη – αποκάλυψη  της σχέσης με τη φύση.  Με άλλα λόγια, η απο-ανάπτυξη δίνει μια δυνατότητα πραγματικής ευημερίας, κάτι που η ανάπτυξη, με οποιοδήποτε επίθετο μπροστά, ούτε κατά διάνοια μπορεί να προσφέρει.