(Γκυ στο φυσικό του χώρο, σ’ ένα έλατο του Ολύμπου)
Τουσυνονόματου Παναγιώτη Ζέρβα
Ο στολισμός των σπιτιών με πράσινες γιρλάντες από διάφορα φυτά τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, είναι ένα πανάρχαιο έθιμο διαδεδομένο σε όλους σχεδόν τους λαούς , χιλιάδες χρόνια πριν τη γέννηση του Χριστού. Τότε βέβαια δεν γιόρταζαν τα Χριστούγεννα, αλλά το χειμερινό ηλιοστάσιο (21-22 Δεκεμβρίου) και τη γιορτή του «τέλους των μεγάλων νυχτών».
Οι πράσινες γιρλάντες συμβόλιζαν την ελπίδα και την προσμονή της Άνοιξης, όπου όλος ο τόπος θα πρασίνιζε ξανά και τα πλάσματα της φύσης θα ξυπνούσαν και πάλι από τον παγωμένο χειμερινό τους ύπνο. Πολύ αργότερα το έθιμο προσαρμόστηκε στα Χριστιανικά δεδομένα και έτσι έφτασε μέχρι τις μέρες μας.
Απ’ όλα τα φυτά των Χριστουγέννων, και δεν είναι λίγα …έλατο, ού, κισσός γκι, δενδρολίβανο, μυρτιά, χρυσόξυλο, κουμαριά, κυπαρίσσι κ.λπ., αυτό που κατέχει περίοπτη θέση μαζί με το έλατο, είναι το γκι.
Πρώτα όμως θα πρέπει να αποκαταστήσουμε μία παρεξήγηση! Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι το γκι είναι αυτά τα κλαδιά με τα καταπράσινα κατσαρά γεμάτα μυτερές ακίδες φύλλα και τους κόκκινους μικρούς καρπούς , που πωλούνται στα ανθοπωλεία και τις λαϊκές αγορές αυτές τις γιορτινές ημέρες. Αυτό το πανέμορφο φυτό , (Ilex aguifolium) η Λατινική του ονομασία, είναι το «Ού» όπως το ονομάζουν οι ξένοι, ή «αρκουδοπούρναρο» όπως λέγεται στην πατρίδα μας και δεν έχει καμία σχέση με το «Γκι» (Viscum album) ή Ιξό, Βίσκο, Μελιό, ή Μελιά όπως ονομάζεται στην Ελλάδα. Λέτε η παρεξήγηση να προήλθε επειδή τα φύλλα του αρκουδοπούρναρου α(γκι)λώνουν ; Ποιος ξέρει τι σκαρφίστηκε πάλι ο «ονοματοπλάστης» λαός μας!!
Ας δούμε όμως ποιο είναι τι γκι ή ιξός.
Είναι αυτό το φυτό με τα σαρκώδη-δερματώδη φυλλαράκια και τους φαιούς μικρούς στρογγυλούς καρπούς που φυτρώνει πάνω στα έλατα, τα πεύκα , τις βαλανιδιές και σε άλλα δένδρα του δάσους. Είναι το φυτό που οι παλαιοί έπαιρναν από τους καρπούς του την κολλώδη ουσία και αναμειγνύοντας την με μέλι, έφτιαχναν τις (ιξό)βεργες ή «ξόβεργες» για να παγιδεύουν μικρά πουλιά. Είναι το μαγικό βοτάνι των Γαλατών Δρυίδων (βλέπε Αστερίξ) που το έκοβαν με χρυσό δρεπάνι και παρασκεύαζαν το μαγικό τους φίλτρο ή ανατάραζαν τα νερά της ιερής δεξαμενής.
Είναι το αγαπημένο βότανο των μαγισσών του μεσαίωνα για τα ξόρκια τους. Είναι το μαγικό κλωνάρι των ερωτευμένων, που θεωρούν ότι αν φιληθούν κάτω από τα κλαδιά του, θα είναι για πάντα μαζί και αγαπημένοι. Αλλού , το κρεμάνε στις πόρτες των σπιτιών τους για να φέρει καλοτυχία και να διώχνει τη γρουσουζιά.
Αναφέρεται σε αρχαία κείμενα Ιατρών της αρχαιότητας όπως ό Γαληνός, ο Διοσκουρίδης, ο Θεόφραστος ,ό Παράκελσος και ο Πλίνιος, ως θαυματουργό φάρμακο κατά της επιληψίας, σαν υποτασικό, αγγειοδιασταλτικό, για θεραπεία αποστημάτων, και ένα σωρό άλλες ασθένειες και παθήσεις.
Το φυτό είναι τοξικό και μεταξύ άλλων περιέχει ουσίες όπως βισκόλες Α και Β, βισκοτοξίνη, γλυκοσίδια της σαπωνίνης, δεψίνες κλπ.
Γιατί όμως τόση μαγεία και μυστικισμός γύρω από αυτό το φυτό ;
Ίσως είναι ο μυστηριώδης τρόπος που το φυτό ζεί, αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται, παραξενεύοντας τους ανθρώπους. Βλέπετε, το γκί δεν μοιάζει με τα υπόλοιπα φυτά που γνωρίζουμε, γιατί πρώτα απ’ όλα είναι ένα «ημιπαράσιτο». Οι ρίζες του δεν βρίσκονται στο έδαφος, όπως των υπολοίπων φυτών, αλλά βαθιά μέσα στον ξυλώδη ιστό των κλαδιών του δένδρου, πάνω στο οποίο παρασιτεί, απομυζώντας μέρος των απαραίτητων συστατικών που χρειάζεται, από τα αγγεία του «ξενιστή» του, χωρίς να του προκαλεί ιδιαίτερο πρόβλημα. Το γκί δεν είναι ούτε φυλλοβόλο, ούτε αειθαλές φυτό, αλλά συμπεριφέρεται ανάλογα με το είδος του δένδρου πάνω στο οποίο παρασιτεί, ρίχνοντας τα φύλλα του όταν φύεται πάνω σε φυλλοβόλους ξενιστές ή διατηρώντας τα στους αειθαλείς.
Το πιο παράξενο όμως είναι ο τρόπος που τα φυτό πολλαπλασιάζεται!
Οι σπόροι του, περιβάλλονται από μία κολλώδη ουσία και για να φυτρώσουν πρέπει πρώτα να περάσουν από το πεπτικό σύστημα κάποιων από τα ελάχιστα πουλιά που τους τρώνε, όπως η «γερακότσιχλα» (Turdus viscivorus) . Ο σπόρος δεν καταστρέφεται μέσα στο στομάχι του πουλιού, αντίθετα, ένζυμα που βρίσκονται στο πεπτικό του σύστημα τον ενεργοποιούν, έτσι ώστε όταν το πτηνό αφήσει τα περιττώματα του πάνω σε άλλο δένδρο, αυτά κολλούν στο κλαδί λόγω της κόλλας, και ο γόνιμος σπόρος φυτρώνει.
Στο πρώτο στάδιο της ζωής του το νεόφυτο παρουσιάζει ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο στον κόσμο της χλωρίδας, που λέγεται «αρνητικός φωτοτροπισμός», κατά τον οποίο το φυτό δεν κατευθύνεται προς την κατεύθυνση του φωτός-ήλιου, αλλά αντίθετα. Αυτό έχει σαν συνέπεια το νεαρό βλαστάρι να κυρτωθεί και να ακουμπήσει πάνω στο κλαδί απ’ όπου φύτρωσε, να το διατρήσει και να ριζώσει μέσα του. Τα υπόλοιπα κλαδιά που θα φυτρώσουν από αυτόν τον πρώτο βλαστό, θα έχουν θετικό φωτοτροπισμό και θα κατευθυνθούν προς τον ήλιο για να φωτοσυνθέσουν και να συνεχιστεί η ανάπτυξη του φυτού.
Τώρα θα μου πείτε … τι σόι παραξενιά είναι αυτή που σκαρφίστηκε πάλι η φύση και ταλαιπωρεί το καημένο το φυτό ;
Όμως η φύση δεν είναι μια γεροπαράξενη, εκκεντρική αριστοκράτισσα που σοφίζεται φάρσες για να διασκεδάζει με τα παθήματα των υποτελών της.
Αν το σκεφτούμε καλύτερα , θα δούμε ότι έπρεπε να επινοήσει μία φραγή, μία δικλίδα ασφαλείας που θα περιόριζε, θα δυσκόλευε και θα έλεγχε την εξάπλωση του παρασίτου. Διαφορετικά η μεγάλη και ανεξέλεγκτη εξάπλωσή του θα μπορούσε να καταστρέψει ολόκληρα δασικά οικοσυστήματα!
Τελικά, ναι …η μαγεία υπάρχει!
Το Γκι είναι ένα ακόμη μαγικό βοτάνι στην απόκρυφη, μυστική συνταγή της μεγαλύτερης μάγισσας όλων των εποχών … της ΦΥΣΗΣ !
Παναγιώτης Ζέρβας
Δασοπόνος Οικοξεναγός
Υπεύθυνος Γραφείου Οικοτουρισμού Πίνδου
11 Σχόλια
Comments feed for this article
20 Δεκεμβρίου, 2009 στις 10:08 μμ
Πάνος
Ευχαριστώ τον Παναγιώτη, μια από τις μεγάλες συγχύσεις τις ζωής μου ήταν ποιό είναι το γκι και ποιό το ου. 😉
21 Δεκεμβρίου, 2009 στις 1:11 πμ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Αν πράγματι αυτό αποτελούσε μία από τις μεγάλες συγχύσεις της ζωής σου, τότε σε ζηλεύω έως φθόνου, συνονόματε και συμπατριώτη μου Πάνο. 😉
21 Δεκεμβρίου, 2009 στις 9:24 πμ
Μελίνα
Εξαιρετικό άρθρο! Καλά Χριστούγεννα σε όλους!
21 Δεκεμβρίου, 2009 στις 7:25 μμ
Ενη Καπαζογλου
Αγαπητε Πανο
Η ιδεα σου για το ποστ εξαιρετικη. Μεσα στα τοσα «τεχνοκρατικα» και μια δοση «πρασινη» απαραιτητη για να ξεφυγουμε απο την γκριζομαυρη περιρρεουσα ατμοσφαιρα.
Παντα αγοραζα και τις δυο πρασιναδες γκι και ου, γιατι αν τα δεις μαζι ταιριαζουν απολυτα. (και μακρυα βεβαια απο κατι πλαστικουρες που εφερε η «τεχνολογια των μαιμουδων».)
Να εισαι καλα να σε χαιρομαστε καλυβαρχα μας. 🙂
Kαι Καλα Χριστουγεννα!!!!
29 Νοεμβρίου, 2010 στις 6:59 μμ
Σπυρίδων Α. Θεοδωρόπουλος
Στα μέρη μας, (Ρούμελη), το λεγόμενο και ‘γκι’, ‘ιξός’ κλπ. το λέμε ‘μελά’ (η) και όχι ‘μελιά’.
Θεωρείται εξαιρετική τροφή (κυριολεκτικά ‘λιχουδιά’) αλλά και ‘φάρμακο’ για τα αιγοπρόβατα αλλά και για τα ‘χοντρά’ ζώα.
Για το ‘τρύγημά’ της, κάποιοι τολμηροί και επιδέξιοι αναρριχητές (κυρίως νέοι -που δεν ‘ζαλίζονται’ εύκολα….) διακινδύνευαν -χωρίς να το πολυσυνειδητοποιούν- ακόμα και τη ζωή τους σκαρφαλώνοντας σαν σκίουροι (βερβερίτσες) ως την κορυφή θεόρατων ελάτων που έφεραν το εκλεκτό για τα ζώα τους έδεσμα….
Σ’ αυτό το σπορ είχα ως παιδί εξαιρετικές επιδόσεις.
Τώρα που ο τόπος ρήμαξε, τη μελά τη νέμονται τα πουλιά και τα ‘κλαροπόντικα’……
Άλλες εποχές, άλλος κόσμος……
11 Νοεμβρίου, 2012 στις 12:56 μμ
john
δεν το ιξερα οτι ηταν αυτο το γκι
18 Δεκεμβρίου, 2012 στις 12:06 μμ
Pepermint
Επιτέλους ένα εξαιρετικό θρεντάκιον.
Το γκυ…και η Μελία (άλλο το ένα και άλλο το άλλο) συσχετίζονται με τα δένδρα της ζωής εξ’ ου και ο Πανοραμίξ δρυίδης που το βαζε εντός τσουκάλας. Πανοραμίξ που ανέβαινε φορώντας τα λευκά του, σε κορυφές βελανιδιών (ημιπαρασιτικό φυτό) για να τα δρέψει με το μαγικό του χρυσό δρέπανον την έκτη νύχτα του φεγγαριού. Βέβαια οι Γκοσινί-Υντερζό απέκρυψαν, ότι εν παραλλήλω δύο λευκοί ταύροι έπρεπε να θυσιαστούν εν μέσω προσευχών που έλεγαν οι λαμβάνοντες το γκυ.
Το απώτερο μυστικό του για όποιον ξέρει να διαβάζει, βρίσκεται στον Βόρειο μύθο. Ο μυθικός Balder δεν μπορούσε να πληγωθεί από τίποτα πάνω ή κάτω από τη γη. Ο Loki όμως ο ταραχοποιός, ήξερε το μόνο φυτό που δεν φυτρώνει ούτε πάνω ούτε κάτω στη γη και αυτό ήταν το γκυ, που φυτρώνει μόνο πάνω στον κορμό της μηλιάς και της βελανιδιάς. Έφτιαξε, ένα βέλος από γκυ και σκότωσε τον Balder.
Για 3 μέρες, όλα τα στοιχεία του σύμπαντος προσπαθούσαν να επαναφέρουν τον Balder στη ζωή. Τελικά, η μητέρα του Frigga κατάφερε να τον επαναφέρει. Τα δάκρυα που έχυσε για τον γιο της μεταμορφώθηκαν σε κόκκινους καρπούς πάνω στο γκυ.
…μεγάλο σενδόνιον η ψυχή της βαλανιδιάς. Βαλανίδια που τρώγανε ο Αρκάδες-Απιδανείς…οι προερχόμενοι από την Μελία Αργία Υγίν, εκ του αίματος των κομμένων αιδοίων του Ουρανού (χάλκινο γένος). Κομμένων εκ του Κρόνου…που σχετίζεται με το γκυ και τον εορτασμό των σατουρναλίων κατά τον Δεκέμβιο.
18 Δεκεμβρίου, 2012 στις 12:20 μμ
Pepermint
η δε φωτό είναι πολύτιμη
είναι σπάνιο να βρεις γκυ σε κορυφή ελάτου
18 Δεκεμβρίου, 2012 στις 6:08 μμ
Πάνος
Γουάου!
…αναφώνησα όταν διάβασα τα σχόλια του πεπ. 🙂
23 Δεκεμβρίου, 2013 στις 11:28 μμ
Vasilis G.
Να θυμίσω ότι το γκυ είναι ο περίφημος «Χρυσός Κλώνος» (The Golden Bough) με αφορμή τον οποίο ο Sir James George Frazer έγραψε το ομώνυμο κλασικό του έργο.
2 Δεκεμβρίου, 2016 στις 8:00 μμ
Γκι…Γιορτινό και Μαγικό …! | Σημειώσεις για τον Εμφύλιο
[…] Πηγή: Γκι…Γιορτινό και Μαγικό …! | Η καλύβα ψηλά στο βουνό […]